Kryzys psychiczny wpływa na wszystkich członków rodziny. Zmiana w zachowaniu jednego domownika może wprowadzać u pozostałych niezrozumienie, konsternację, poczucie winy czy bezradności. Tymczasem to właśnie najbliżsi są pierwszymi osobami, które mogą zauważyć cierpienie członka rodziny i służyć wsparciem. Jak pomóc osobie z depresją i w kryzysie psychicznym?
W tym artykule przeczytasz m.in. o tym:
Jak kryzys psychiczny wpływa na relacje w rodzinie?
W ujęciu systemowym rodzina tworzy sieć licznych powiązań i zależności, a poszczególne jej punkty, czyli członkowie, wpływają na siebie wzajemnie. Jeśli jedno z nich nie funkcjonuje prawidłowo, praca całego systemu zostaje zachwiana.
Najtrudniej jest, gdy kryzys psychiczny przychodzi niepostrzeżenie. Brak odpowiedniej wiedzy sprawia, że domownikom niełatwo jest zrozumieć, dlaczego najbliższy nagle zachowuje się inaczej.
Tym bardziej że sam chory nie przyznaje się często do złego samopoczucia, niemocy i braku sił. Zakłada maskę radości albo pracowitości czy towarzyskości, za którą stara się ukryć ból i swój stan psychiczny. Jednak wraz z upływem czasu trudniej ją nosić, a prawdziwe oblicze ujawniamy zazwyczaj w domu, w stosunku do najbliższych. Nie zawsze w kryzysie psychicznym jest to smutek. Czasem pojawia się też agresja, irytacja, złość.
To rodzi konflikty jeszcze przed postawieniem diagnozy:
- W przypadku pojawienia się apatii i braku energii u osoby w kryzysie psychicznym rodzina często próbuje “postawić ją na nogi”. Tymczasem zwroty typu: “Przestań się nad sobą użalać. Inni mają gorzej”, “Idź pobiegaj, to Ci przejdzie”, “Nic złego się nie dzieje, więc przestań się zamartwiać” – mogą wyrządzić więcej szkody. Powodują często, że osoba chora czuje się niezrozumiana. Potęgują się w niej wyrzuty sumienia. Sama odsuwa się od rodziny.
- Partner nie rozumie irytacji, podenerwowania,. Naturalną jego reakcją jest obrona.. To już prosta droga do kłótni.
- Depresja wiąże się też ze spadkiem libido. Problem ten występuje nawet u 80-90% osób zmagających się z tym zaburzeniem. Sfera seksualna tymczasem jest niezwykle ważna w związku. Brak szczerej rozmowy o samopoczuciu psychicznym i spojrzenia na utratę pożądania jako na efekt głębszych problemów prowadzi do ochłodzenia stosunków między partnerami/małżonkami, kryzysu w związku. To także przekłada się na pogłębianie depresji u osoby chorej i potencjalny wzrost ryzyka zaburzenia u zdrowego partnera.
- W konfliktach między rodzicami najbardziej emocjonalnie i psychicznie cierpią dzieci. Nie rozumieją sytuacji, a często czują się winne złych relacji między dorosłymi.
- Gdy kryzys psychiczny dotyka dziecko, mogą pojawiać się próby przerzucania odpowiedzialności między rodzicami. W przypadku braku diagnozy, opiekunowie często próbują samodzielnie “dotrzeć” do dziecka różnymi metodami. Gdy one nie skutkują, między dorosłymi rodzi się irytacja, złość i kłótnie, co często jest wynikiem bezradności.
Dlatego tak ważny w rodzinie jest “nawyk” szczerej rozmowy. Tylko informacja o wewnętrznych rozterkach może pomóc najbliższym zrozumieć sytuację osoby cierpiącej, okazać wsparcie i wspólnie szukać pomocy.
Tymczasem osoby w kryzysie psychicznym czy cierpiące na depresję nieczęsto mówią najbliższym o swoim stanie.
Dlaczego tak się dzieje?
Dlaczego osoby w kryzysie psychicznym ukrywają go przed rodziną?
Powodów zawsze jest co najmniej kilka.
- Brak świadomości i wiedzy na temat kryzysów psychicznych czy zaburzeń typu depresja. Powoduje to, że sam chory nie rozpoznaje u siebie sygnałów alarmowych i nie analizuje zmian w swoim zachowaniu.
- Strach przed odrzuceniem przez najbliższych jest jedną z najczęstszych przyczyn zakładania “masek”. Osoby w kryzysie psychicznym tak długo, jak to tylko możliwe, grają swoją rolę, starając się zachowywać “normalnie”.
- Lęk przed reakcją najbliższych — przed namawianiem do wyjścia do kina czy na spacer, kiedy nawet wstanie z łóżka jest walką. Lęk przed słowami: „Nie mamy przecież źle”, czy “Wszystkim jest ciężko, a innym bardziej niż nam”. Osoby w kryzysie to wiedzą, co potęguje ich wyrzuty sumienia. Na swoje samopoczucie bowiem przestały mieć już wpływ. Takie słowa też potrafią ich dodatkowo zirytować. Izolują się wówczas od domowników.
- Wstyd przed rodziną i znajomymi, że nie mogą sobie samodzielnie poradzić. Czują także zażenowanie związane z koniecznością szukania profesjonalnej pomocy.
- Lęk przed stygmatyzacją.
Niezwykle ważna jest więc rola najbliższych.
W sytuacji, gdy depresja dotyka coraz większą liczbę osób, a zaburzenia psychiczne stają się chorobami cywilizacyjnymi, warto, by każdy z nas wiedział, co powinno niepokoić w zachowaniu bliskich. Może okazać się, że będziemy pierwszymi, którzy zareagują i wyciągną pomocną dłoń.
Rodzina jest największym Terapeutą.
Kryzys psychiczny członka rodziny: Co powinno nas zaniepokoić w zachowaniu domownika?
Kryzys i zaburzenia psychiczne kojarzone są ze smutkiem i przygnębieniem. Błędnie patrzymy na nie czasem jak na “chwilową chandrę”. Tymczasem są one złożone i zróżnicowane. Dotykają nie tylko sfery psychicznej, ale także fizycznej. Często także utrudniają funkcjonowanie osoby chorej i ograniczają jej aktywność na polu zawodowym i domowym.
Co zatem powinno Cię niepokoić w zachowaniu domownika?
- Ciągłe przygnębienie, apatia, utrata zainteresowania hobby mogą być sygnałem depresji. Jest ona określana jako spadek nastroju, który utrzymuje się co najmniej 2 tygodnie.
- Zauważalny brak koncentracji, trudności w skupieniu się i zapamiętywaniu. Jeśli ciągle musisz powtarzać, co należy zrobić, przypominać i tłumaczyć te same rzeczy, możliwe jest, że domownik przeżywa wewnętrzny kryzysy.
- Zaburzenia łaknienia często towarzyszą kryzysom psychicznym. Najczęściej jest to utrata apetytu i nagły spadek wagi. Jednak może też pojawiać się nadmierne łaknienie i tzw. kompulsywne jedzenie czy też zwiększona chęć na słodycze.
- Irytacja, przewrażliwienie. Domownika łatwo jest zdenerwować, często wybucha, co nie zdarzało się wcześniej. To może być depresja. Najczęściej takie zachowania występują u mężczyzn.
- Dolegliwości somatyczne bez jednostek chorobowych. Depresji często towarzyszą bóle o charakterze przewlekłym, a także nudności, wymioty, a nawet świąd skóry czy częstomocz. W wypaleniu zawodowym częste są bóle brzucha i wymioty. Lękom i fobiom towarzyszy, m.in. kołatanie serca, omdlenia, drżenie rąk.
- Bezsenność. Często jest ona sygnałem zaburzeń psychicznych typu depresja, lęki, fobie. Pojawia się w nadmiernym stresie, wypaleniu zawodowym i po traumatycznych wydarzeniach. Nie tylko bywa objawem, ale też zwiększa ryzyko pojawienia się zaburzeń psychicznych.
Jak pomóc osobie z depresją? Drogi wsparcia formalnego w zaburzeniach typu depresja, lęki lub złym stanie psychicznym
W przypadku pojawienia się niepokojących zachowań pierwszym krokiem jest szczera rozmowa i zapewnienie wsparcia. Może to pomóc przełamać barierę wstydu i lęku przed ujawnieniem problemów i szukaniem profesjonalnej pomocy. Specjaliści dowiedli, że osoby z depresją chętniej sięgają po pomoc nieformalną, czyli rodzinę i przyjaciół, niż formalną — terapię, psychoterapię czy hospitalizację.
Czasami rozmowa i wsparcie wystarczą. Jednak jeśli mamy do czynienia nie z kryzysem psychicznym, a z zaburzeniem o umiarkowanym lub dużym nasileniu, jedynym rozwiązaniem może być pomoc specjalistyczna.
Tu też ważne jest zachowanie najbliższych.
Warto wspólnie przechodzić przez kolejne kroki — wizytę u lekarza pierwszego kontaktu, który wystawi skierowanie do psychologa na NFZ, poszukanie odpowiedniej placówki medycznej i umówienie się na wizytę. Pamiętaj, bez zgody chorego, terapia nie może się odbyć. Jednak jako członek rodziny, masz większą szansę przekonać go do szukania pomocy.
Innym rozwiązaniem są prywatne spotkania z psychologiem lub psychiatrą. Wprawdzie jest to rozwiązanie nieco szybsze, jednak też kosztowne.
Trzecią możliwością są bezpłatne konsultacje online. Obecnie funkcjonuje kilka numerów alarmowych:
- Całodobowa linia wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego – 800 70 222
- Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży – 116 111
- Antydepresyjny telefon zaufania (czynny w środy i czwartki 17:00-19:00) – 22 594 91 00
- Telefon wsparcia dla rodziców i nauczycieli – 800 100 100
W przypadku zagrożenia życia, np. próby samobójczej, należy dzwonić pod numer alarmowy 112.
Psychologiczna Pierwsza Pomoc — bezpłatne spotkania online ze specjalistami zdrowia psychicznego dla osób potrzebujących wsparcia w depresji lub kryzysie
Ruszył również program Psychologiczna Pierwsza Pomoc dla osób dorosłych w kryzysie, którego realizatorem jest Fundacja Nie Widać Po Mnie. Uruchomiony został osobny numer telefonu 22 398 77 99. Osoby potrzebujące mogą skorzystać z 3 spotkań online — w postaci rozmów telefonicznych, czatów lub wideokonferencji.
Psychologowie przygotowali również ebooki z informacjami o drodze postępowania w sytuacjach kryzysowych.
Zadanie dofinansowane ze środków z budżetu Województwa Mazowieckiego.
Źródła:
Samari, E., Teh, W.L., Roystonn, K. et al. Perceived mental illness stigma among family and friends of young people with depression and its role in help-seeking: a qualitative inquiry. BMC Psychiatry, 2022, nr 22, t. 107. https://doi.org/10.1186/s12888-022-03754-0
Sussman T, Yaffe M, Mccusker J, Burns V, Strumpf E, Sewitch M, Belzile E. A mixed methods exploration of family members’/friends’ roles in a self-care intervention for depressive symptoms. Chronic Illn. 2014 Jun;10(2):93-106. doi: 10.1177/1742395313500359. Epub 2013 Aug 28. PMID: 23986084.
