Rozwód to sytuacja kryzysowa. W nowej rzeczywistości muszą odnaleźć się nie tylko dorośli. Szczególnie mocno dotyka ona dzieci. Warto zadbać o to, by zapewnić im poczucie bezpieczeństwa w świecie, który właśnie rozpada im się na kawałki. Rozmowa jest tego istotną częścią.
W dzisiejszym artykule:
- Rozwody w Polsce — statystyka
- Co czuje dziecko, gdy rodzice się rozwodzą?
- Reakcje dziecka — czego się spodziewać?
- Jak rozmawiać z dzieckiem o rozwodzie?
- Czego unikać w relacjach z dzieckiem w czasie konfliktu pomiędzy rodzicami?
Rozwody w Polsce — statystyka
Liczba rozwodów wzrosła z 39 833 w 1980 r. do 60 687 w 2021 r. Chociaż rozpada się coraz więcej małżeństw z krótkim stażem, największą grupę osób podejmujących tę decyzję stanowią 40-49-latkowie.
Co czuje dziecko, gdy rodzice się rozwodzą?
Rozwód nie jest chwilą. Jest to zazwyczaj seria złych emocji, kłótni i napiętych sytuacji, które go poprzedzają. Kryzys w związku narasta miesiącami, nawet latami.
Zazwyczaj kilkulatki mają wrodzoną umiejętność wyczuwania emocji, przez co widzą i wiedzą więcej niż wydaje się dorosłym. Już na etapie rosnącego konfliktu rodziców u dziecka może pojawić się:
- brak poczucia bezpieczeństwa,
- wyrzuty sumienia, że to oni są powodem złych relacji dorosłych,
- złość.
Gdy dochodzi do rozwodu, te uczucia mogą eskalować. Potęguje je jeszcze:
- lęk przed tym, jak teraz będzie wyglądało ich życie,
- poczucie odrzucenia przez rodzica, z którym od tej pory nie będzie mieszkać,
- osamotnienie,
- niepewność.
Czasami, gdy rozwód jest wynikiem ostrego i długiego konfliktu między rodzicami, dziecko może czuć wdzięczność i ulgę. Jednak są to tylko początkowe emocje zwłaszcza u kilkulatków, które nie wiedzą, co w praktyce oznacza rozwód.
Czy z nastolatkiem jest łatwiej?
Z pewnością nastolatek jest bardziej świadomy konsekwencji rozwodu. Z dużym prawdopodobieństwem w jego otoczeniu są już rówieśnicy, których rodzice żyją osobno. Mają więc punkt odniesienia, z którego mogą czerpać wiedzę o pozytywnych aspektach takich relacji.
Jednak…
Dojrzewanie to trudny okres w wieku dziecka. Zachodzą w nim istotne zmiany o podłożu biologicznym, emocjonalnym i psychicznym. Buduje własną indywidualność. Próbuje odnaleźć się w świecie dorosłych. Właśnie teraz nastolatek potrzebuje uwagi, zrozumienia i poczucia bezpieczeństwa.
Tymczasem rozpad rodziny i brak odpowiedzi na pytanie „co teraz?” wywołują frustrację i pogłębiają konflikt między nastolatkiem a rodzicami. Częściej niż u młodszych dzieci pojawia się złość na rodziców za to, że niszczą jego świat.
Dlatego bez względu na wiek dziecka, rozmowa jest konieczna.
Inaczej tylko należy dobierać słowa, by wytłumaczyć rzeczywistość.
Reakcje dziecka na rozstanie
Najtrudniej jest przekazać decyzję kilkulatkom. Nie są oni w stanie sami nazwać swoich uczuć. Nie rozumieją stanów emocjonalnych, a ich reakcje bywają bardziej instynktowne niż u nastolatków.
Często spotykane są obojętność, zamrożenie, wycofanie. Dzieci nie chcą rozmawiać o tym, czego nie rozumieją i czego się boją. Zamykają się w pokoju, sięgają po zabawki. Udają, że rozmowa ich nie dotyczy.
Odpuścić.
Przynajmniej na chwilę. Dać dziecku czas na to, by oswoiło się z myślą. Jeśli nie zacznie samo pytać, najlepiej wrócić do rozmowy po kilku dniach.
Dzieci reagują też złością, krzykiem i histerią. Nastolatkowie czasami sięgają po ucieczkę. Wychodzą z domu, nie wracają na noc — to forma kary na rodzicach za rozpad rodziny.
Jak zareagować?
W przypadku ataków złości rodzice mogą jedynie zapewnić, że to nie wina dziecka. Mogą przytulić — jeśli dziecko chce i tego potrzebuje. Pokazać miłość, zrozumienie i współczucie. Poczekać, aż się uspokoi. Dopiero wtedy wznowić rozmowę.
Jak rozmawiać z dzieckiem o rozwodzie?
Szczerze…
To podstawowa zasada.
Rodzice powinni również pamiętać, że chociaż przestają być Partnerami, nadal pozostają rodzicami. W czasie rozmowy powinni działać razem, a nie przeciwko sobie.
Oto kilka dodatkowych wskazówek, którymi powinni się kierować.
- Im młodsze dziecko, tym prostszym językiem należy mówić. To nie jest czas na skomplikowane zwroty, ale na przejrzyste zobrazowanie, czym jest rozwód.
- Trzeba wyjaśnić, jak będzie wyglądać teraz jego życie:
- z kim i gdzie zamieszka,
- jak często będzie widywać drugiego rodzica,
- jak będą wyglądały jego wakacje i święta.
Im starsze dziecko, tym prawdopodobnie będzie chciało znać więcej szczegółów.
- Kluczowym jest także zapewnienie go, że decyzja o rozstaniu nie jest jego winą, a są to sprawy dorosłych. Ważne jest, aby dziecko wiedziało i czuło, że miłość do niego się nie zmienia zarówno ze strony taty, jak i mamy. Dla dorosłych jest to oczywiste i zapominają, że dzieci zupełnie inaczej odbierają rzeczywistość.
- W czasie rozmowy nawet kilkulatek ma prawo zadawać pytania. Rodzice powinni być na nie gotowi. Szczere odpowiedzi to jedyna droga do spokoju i poczucia bezpieczeństwa.
- Należy pamiętać, że każde dziecko ma prawo do emocji. W sytuacji, w której rozpada się świat, jaki znają, mogą być źli, rozczarowani, smutni, wściekli lub zdystansowani. Powinni wiedzieć, że mogą czuć to wszystko, a rodzice są przy nich, by pomóc im poradzić sobie z tym.
Kto powinien rozmawiać z dzieckiem o rozwodzie?
Najlepiej, gdy rodzice potrafią wspólnie stanąć przed tym wyzwaniem. Będzie to dla dziecka sygnałem, że nadal jest równie ważne dla obojga.
Czasami jednak nagromadzenie negatywnych emocji jest zbyt duże i wspólna rozmowa jest niemożliwa. Jeśli ma ona prowadzić do dodatkowego konfliktu dorosłych na oczach dziecka, lepiej tego uniknąć. W takiej sytuacji ten obowiązek powinien wziąć na siebie opiekun, który jest bardziej stabilny emocjonalnie lub ten, który ma relatywnie głębszą relację z dzieckiem.
Dziecko w rozwodzie — czego unikać w relacjach z dzieckiem w czasie konfliktu pomiędzy rodzicami?
To trudne, jednak opiekunowie muszą schować swoje urazy do kieszeni.
- Nie mogą krytykować drugiego i obniżać jego wartości w oczach dziecka.
- Nie powinni wypowiadać się negatywnie o rodzinie byłego partnera.
- Nie mogą wciągać dziecko w konflikt dorosłych, a także manipulować jego uczuciami.
- Nie wolno im zrzucać na dziecko odpowiedzialności za decyzję, z którym rodzicem pozostanie. Zazwyczaj tak samo kocha oboje. Taki wybór jest dla nich bardzo trudny. Konsekwencją są wyrzuty sumienia, obniżenie poczucia własnej wartości, lęk, a nawet złość.
Kiedy szukać pomocy specjalisty?
Czasami rozwód jest dla kilkulatka zbyt bolesny i mimo starań rodziców potrzebna jest pomoc psychologa dziecięcego.
Kiedy warto po nią sięgnąć?
Jakie zachowania powinny być alarmujące?
Rozmowa ze specjalistą może okazać się konieczna, jeśli dziecko:
- zaczyna moczyć się w nocy, zwłaszcza jeśli problem ten nie występował wcześniej,
- ma koszmary,
- stało się agresywne lub wykazuje autoagresję,
- jest wycofane, izoluje się od rówieśników i rodziny,
- pogorszyło się w nauce,
- jest przygnębione, a stan ten utrzymuje się dłuższy czas — może być to objaw depresji.
Psycholog dziecięcy pomoże Wam odnaleźć się w nowej rzeczywistości.
