Według najnowszych badań CBOS ok. 70% nastolatków spędza w Internecie co najmniej 4 godziny dziennie, a 9% z tej grupy jest w sieci ponad 9 godzin. Dla wielu staje się on takim samym uzależnieniem jak substancje psychoaktywne. To jedno z kilku zagrożeń, na które narażeni są współcześni nastolatkowie. Dzisiaj przybliżamy formy uzależnień behawioralnych, aby wyczulić Cię na problem i pokazać jego skalę.
W tym artykule:
- Czym są uzależnienia behawioralne?
- Dlaczego problem tak często dotyka nastolatków?
- Siecioholizm – czyli uzależnienie od Internetu
- Gry online i wideo
- Socjomania internetowa – czyli uzależnienie od mediów społecznościowych
- Fonoholizm – czyli uzależnienie od telefonu
- Hazard – już nie tylko dla dorosłych
- Przesadne dbanie o wygląd
- Zakupoholizm
- Uzależnienie od nauki – nastoletnia forma pracoholizmu
Zacznijmy od podstaw…
Czym są uzależnienia behawioralne?
Upraszczając, jest to uzależnienie od czynności, która początkowo jest przyjemnością, później przeradza się w wewnętrzny przymus.
|
Osoba uzależniona traci kontrolę nad sposobem i częstotliwością jej wykonywania. Rezygnacja z niej wywołuje objawy odstawienne.
Zaburzenie często prowadzi nastolatków również do depresji i stanów lękowych.
Najwcześniej zdiagnozowano hazard. Teraz jest to wierzchołek góry lodowej.
Dzisiaj uzależniają:
- gry komputerowe i wideo;
- Internet;
- social media;
- telefon;
- hazard;
- zakupy;
- jedzenie;
- sport;
- praca;
Dlaczego problem tak często dotyka nastolatków?
Jedną z głównych przyczyn jest ogólna dostępność źródeł uzależnienia oraz ich społeczna akceptacja. Telefon jest niemal przedłużeniem ręki nastolatka. Internet stał się doskonałym źródłem informacji, a media społecznościowe są miejscem nawiązywania relacji.
Rodziców to nie niepokoi, bo “takie są czasy”.
Tymczasem codzienną konieczność od uzależnienia dzieli bardzo cienka granica. W przypadku dzieci szczególnie trudno ją zauważyć. Okres dorastania jest bowiem czasem oddzielania nastolatka od rodziców i kreowania przez niego własnej indywidualności. Zazwyczaj przebiega on gwałtownie i buntowniczo. Rodzice uznają nieprzewidywalne zachowanie nastolatka za przejaw tych zmian. Nie wiążą ich z głębszym problemem.
|
Tymczasem po nastolatku nie widać, jak wpada w uzależnienie. Dzieje się to po cichu. Zaburzenie rozwija się powoli i ujawnia dopiero w ostatniej fazie. |
Dzisiaj przybliżamy typy uzależnień behawioralnych wśród młodzieży, abyś jako dorosły wiedział, na co narażone jest Twoje dziecko.
Siecioholizm – czyli uzależnienie od Internetu
Osoba uzależniona czuje ciągłą potrzebę“bycia online” – poszukiwania informacji, śledzenia nowinek, blogów itp.
Internet przejmuje kontrolę nad jej życiem, nie pozostawiając miejsca na rozwój innych sfer. Cierpią relacje nastolatka z rodziną oraz znajomymi. Ma on problem z wejściem w interakcje społeczne. Zaniedbuje szkołę i naukę.
Brak aktywności fizycznej przyczynia się do spadku kondycji, nadwagi lub otyłości oraz wad postawy. Słabnie wzrok.
Gry online i wideo
Mądrze wykorzystane mają pozytywny wpływ na użytkowników. Są narzędziem interakcji społecznych i nawiązywania relacji. Łączą nastolatki o podobnych zainteresowaniach. Uczą języków obcych. Niektóre pozwalają zdobyć podstawowe umiejętności kodowania.
Jednak są też wyjątkowo niebezpieczne. Wiążą się z rywalizacją oraz z systemem nagród i kar. To od sukcesów i poczucia satysfakcji niezwykle łatwo się uzależnić. Dotyczy to zwłaszcza nastolatków, które potrzebują akceptacji rówieśniczej i szukają sposobów na budowanie poczucia własnej wartości.
Uzależnienie od gier rodzi identyczne konsekwencje jak siecioholizm.
Socjomania internetowa – czyli uzależnienie od mediów społecznościowych
Według badań CBOS około połowa badanych nastolatków wykorzystuje Internet do działalności na portalach społecznościowych. Jednak już 75% przyznaje, że sieć służy im do wymiany informacji i wiadomości ze znajomymi.
U młodych ludzi bardzo łatwo może to przerodzić się w uzależnienie.
Sprzyja temu m.in.:
- brak samoakceptacji;
- brak akceptacji rówieśniczej;
- problem w nawiązywaniu relacji w prawdziwym życiu;
Kontakty w sieci są alternatywą dla rzeczywistych interakcji społecznych.
Uzależnione nastolatki wycofują się z życia rodzinnego i społecznego.
Pojawiają się też problemy w sferze komunikacji niewerbalnej. Natomiast chroniczne zmęczenie powoduje spadek koncentracji i drażliwość.
Brak aktywności fizycznej prowadzi do nadwagi, spadku kondycji i wad postawy.
Fonoholizm – czyli uzależnienie od telefonu
Zaburzenie to znane jest również pod nazwą “smartwica”. Związane jest z potrzebą ciągłego sprawdzania telefonu – przychodzących wiadomości SMS, emaili, powiadomień z portali społecznościowych. Osoba uzależniona czuje przymus natychmiastowej reakcji.
Telefon staje się niemal częścią ręki nastolatka. Odczuwa on dyskomfort, gdy zapomni urządzenia, zauważy niski stan baterii lub nie ma możliwości jej doładowania.
Obok typowych objawów u osoby uzależnionych może pojawiać się zespół kciuka, który jest chorobą niedokrwienną wywołaną nadmiernym korzystaniem z klawiatury telefonu.
Hazard – już nie tylko dla dorosłych
Polega na częstym graniu “na lub o pieniądze”, a gry zaczynają przejmować kontrolę nad nastolatkiem. Zajmują całą jego uwagę. Dziecko poświęca coraz więcej czasu nie tylko na samą czynność, ale także na analizę wcześniejszych posunięć i planowanie kolejnych kroków.
Gry hazardowe są silnie związane z systemem gratyfikacji, a “namacalna” nagroda jest kusząca. Daje nie tylko satysfakcję, ale też “zastrzyk gotówki”, pozwalając na realizację przyjemności. To przyciąga nastolatki wychowane były w kulcie pieniądza.
Wygrana pozwala zdobyć uznanie znajomych. Może być to dodatkową wartością dla młodych osób z niewystarczającymi zdolnościami społecznymi, którzy poszukują akceptacji rówieśniczej.
Uzależniony nastolatek staje się wycofany i drażliwy. Spada jego koncentracja, co przekłada się na wyniki w nauce. Może stać się apatyczny lub przeciwnie – nadmiernie pobudzony.
Często odczuwa brak pieniędzy. To prowadzi do zadłużania się lub do pewnych form kradzieży – głównie z portfeli rodziców.
Zabezpieczenia w internecie są znikome, dzięki czemu platformy e-hazardowe zbierają swoje żniwo wśród młodych.
Zaburzenia odżywiania – problem wielopłaszczyznowy
Jest to szerokie spektrum uzależnień behawioralnych związanych ze złym stosunkiem do jedzenia. Cierpią na nie głównie dorastające dziewczynki. Mają one większy problem z akceptacją swojego ciała. Są też mniej odporne na krytykę i kult szczupłego ciała propagowany w mediach.
Ortoreksja – gdy zdrowe zaczyna szkodzić
Zaburzenie to charakteryzuje się zbyt dużą koncentracją na zdrowym jedzeniu lub na sposobie spożywania pokarmów. W początkowym etapie osoba uzależniona eliminuje niektóre produkty powszechnie uznane za szkodliwe. Później przechodzi na restrykcyjną dietę, która nie zapewnia zbilansowanych, pełnowartościowych posiłków.
W skrajnych przypadkach ortoreksja prowadzi do niedoborów witamin i minerałów oraz do złej gospodarki metabolicznej.
Zaburzeniu towarzyszą wyrzuty sumienia, brak akceptacji siebie i swojego wyglądu.
BED – zespół kompulsywnego objadania się
Osoba uzależniona cierpi na niekontrolowane napady głodu. Nie towarzyszą im jednak wymioty. Natomiast nadwyżki energetyczne prowadzą do nadwagi lub otyłości.
Towarzyszy temu spadek poczucia własnej wartości, stany lękowe, poczucie braku akceptacji. Może pojawić się także depresja.
Przesadne dbanie o wygląd
W dobie kultu idealnego ciala nastolatki są w wyjątkowo trudnej sytuacji.
Brak akceptacji własnego ciała, jego nowych kształtów, dążenie do perfekcjonizmu i przynależności do grup rówieśniczych prowadzą do niekontrolowanych zachowań. Wśród uzależnień behawioralnych, które mają swoje źródło w dążeniu do idealnego wyglądu, znajduje się:
- tanoreksja – uzależnienie od opalania, które może prowadzić do groźnych chorób skóry w tym czerniaka;
- bigoreksja – nadużywanie siłowni i zajęć fitness połączonych z dietą wysokobiałkową lub redukcyjną.
Zakupoholizm
Polega na odczuwaniu niepohamowanego impulsu kupowania przekraczającego możliwości finansowe danej osoby. Częściej dotyczy dziewczynek niż chłopców. Jest ściśle związane z okresem adolescencji, potrzebą akceptacji rówieśniczej oraz kultem konsumpcjonizmu.
Uzależnienie na poziomie psychicznym objawia się rozdrażnieniem, poczuciem winy, złością, a nawet agresją.
Na poziomie fizycznym osoby uzależnione często mówią jedynie o zakupach lub planach zakupowych. Mają tendencję do zadłużania się, a nawet do kradzieży.
Uzależnienie od nauki – nastoletnia forma pracoholizmu
Jest to nowa form uzależnienia, której coraz bardziej przyglądają się psycholodzy i psychiatrzy dziecięcy. Objawia się nadmiernym skupieniem na nauce, która zajmuje cały czas nastolatka, nie pozostawiając mu miejsca na interakcje społeczne i rodzinne.
Przyczyny nie są jeszcze dokładnie znane. Z pewnością wpływa na to dążenie do perfekcji, a także kult rywalizacji, w którym obecnie przyszło żyć naszym nastoletnim pociechom.
