Najczęstsze choroby układu nerwowego oraz rodzaje zaburzeń psychicznych u osób starszych

Według organizacji Alzheimer’s Disease International (ADI) na świecie co 3 sekundy ktoś zapada na pewien typ demencji. W leczeniu chorób i ich objawów niezwykle istotna jest szybka diagnoza. W tym artykule przybliżamy rodzaje zaburzeń psychicznych u osób starszych, a także sygnały, które powinny zaalarmować każdego seniora oraz osoby z bliskiego otoczenia.

W tym artykule:

• Zaburzenia psychiczne u osób starszych – przyczyny
• Choroba otępienna — Alzheimer — przerażające statystyki
• Choroba otępienna typu Parkinson — problem coraz młodszych
• Depresja u osób w podeszłym wieku
• Inne choroby otępienne dotykające seniorów
• Fundacja Nie Widać Po Mnie i Samorząd Województwa Mazowieckiego w walce o większą świadomość

Zaburzenia psychiczne u osób starszych — przyczyny

Zaburzenia psychiczne u osób w podeszłym wieku to problem złożony i wielopłaszczyznowy. Część z nich jest wynikiem obiektywnych czynników, na które niewielki wpływ ma senior i jego otoczenie. Należą do nich zmiany neurologiczne w centralnym układzie nerwowym, których konsekwencją są takie choroby jak Alzheimer czy Parkinson.

W tej grupie czynników znajdują się też:

• pogarszający się stan zdrowia, choroby układu krążenia, cukrzyca itp
• coraz częściej pojawiające się bóle o charakterze przewlekłym,
• spadek sprawności fizycznej.

 Wszystkie one mogą skutkować lękiem i utratą poczucia własnej wartości.

Innych przyczyn zaburzeń możemy też szukać w warunkach społecznych, rodzinnych i w indywidualnych predyspozycjach. Zmiana struktury rodziny, izolacja społeczna, brak gospodarstw wielopokoleniowych, ciągły stres,  brak czasu i uwagi ze strony dzieci powoduje, że u seniorów pojawia się uczucie alienacji i osamotnienia.

Z tym tematem zmierzymy się jednak w osobnym wpisie. Jego wielopłaszczyznowy charakter zasługuje na specjalną uwagę.

Choroba otępienna Alzheimer — przerażające statystyki zachorowań wśród seniorów

Szacuje się, że na świecie z chorobą zmaga się już 15-21 milionów starszych osób. W Polsce zdiagnozowano obecnie około 350 tys. przypadków. Demencja tego typu rzadko dotyka osoby przed 50. Jednak odsetek zachorowań zwiększa się wraz z wiekiem.

Dane z różnych źródeł nie są jednoznaczne. Według cytowanej wcześniej organizacji Alzheimer’s Disease International (ADI) w grupie osób po 60. dotyka ona 2% przedstawicieli. Jednak zapada na nią już 10% osób po 65 rż i aż 50% seniorów w wieku 80+.

Inne statystyki donoszą o zachorowalności nawet do 80% wśród najstarszych.

Demencja typu Alzheimer jest wynikiem rozległego uszkodzenia neuronów głównie w obrębie płata czołowego.

Diagnostyka nie jest łatwa. Bywa też długa.

Rozpoznanie choroby potrafi zająć od 2 do nawet 20 lat.

Przyczyną tego jest m.in. sama charakterystyka objawów, które początkowo można pomylić z przepracowaniem i przemęczeniem. Pojawiają się jedynie nieznaczne dysfunkcje pamięci. Później chory ma problemy z przypomnieniem sobie imion, nazw, miejsc.

Z czasem choroba pogłębia się i do objawów dołączają dysfunkcje praktyczne. Pacjent nie jest w stanie wykonywać prostych czynności dnia codziennego.

Choroba otępienna typu Parkinson — problem coraz młodszych

Według Światowej Organizacji Zdrowia demencja typu Parkinson dotknęła na świecie już 6 mln ludzi. W Polsce leczy się na nią prawie 100 tys. osób. Zazwyczaj dotyka starszych. Średni wiek zachorowań to 58 lat. Jednak coraz częściej chorują również ludzie młodzi. Czasem już 20- i 30-latkowie.

Diagnostyka choroby nie jest tak trudna, jak w przypadku Alzheimera, gdyż daje ona objawy somatyczne. Rozpoczyna się mimowolnym drżeniem jednej ręki, które występuje najpierw sporadycznie i jedynie przy zmianie pozycji. Później staje się ono częstsze i intensywniejsze.

Problemem jest jednak fakt, że zmiany w centralnym układzie nerwowym będące podłożem choroby mogą zacząć się już w średnim wieku, ale postępują w ukryciu nawet przez  5-10 lat.

Depresja osób w podeszłym wieku — alarmujące statystyki

Zaburzenie to dotyka już co 3. seniora po 50 roku życia.

Liczba zachorowań rośnie wraz z wiekiem. Zbyt późna diagnoza może prowadzić do pogłębienia się stanów depresyjnych, a także do innych zaburzeń typu schizofrenia, czy choroba afektywna dwubiegunowa.

Zauważono ścisły związek pomiędzy depresją a chorobami somatycznymi charakterystycznymi dla podeszłego wieku. Jej symptomy rozpoznaje się u:

• 61% pacjentów z chorobami serca;
• 34% osób z chorobami stawów;
• 30% osób po 50. leczących się na nadciśnienie tętnicze.

Jest to choroba, która rozwija się powoli i w ukryciu. Po seniorach nie widać, że cierpią. Diagnozę komplikuje fakt, że objawy towarzyszące zaburzeniu często przypisywane są demencji starczej i dysfunkcjonalności starzejącego się organizmu.

Początkowo chory skarży się na bezsenność lub zaburzenia rytmu snu. Traci apetyt, a tym samym następuje spadek wagi (czasem znaczny). Wszystkie te elementy w sposób naturalny przypisywane są wiekowi.

Później pojawiają się:

• apatia,
• znużenie,
• zmiany nastroju,
• drażliwość,
• niepokój,
• lęk,
• otępienie,
• brak zainteresowań.

Charakterystyczne dla depresji są także widoczne symptomy fizyczne:

• spowolnienie psychoruchowe;
• problemy z pamięcią i koncentracją;
• różne formy bólu — często przypisywane słabnącemu organizmowi, pojawianiu się chorób reumatycznych, czy innych dolegliwości. Tymczasem jest to objaw depresji lub sposób chorego na zwrócenie na siebie uwagi.

Seniorzy z czasem wycofują się z życia rodzinnego i towarzyskiego.

Wszystkie te objawy łatwo zignorować, a starsze osoby cierpią w samotności.

Tymczasem z roku na rok rośnie liczba prób samobójczych w grupie wiekowej 65+. Alarmujący jest także fakt, że właśnie wśród seniorów najwięcej z takich prób – bo aż połowa — kończy się śmiercią.

Inne choroby otępienne podeszłego wieku

Jest to kilka rodzajów zaburzeń, które utrudniają osobom starszym funkcjonowanie, wykonywanie codziennych czynności oraz komunikowanie się z otoczeniem. Związane są bezpośrednio z uszkodzeniem wybranego obszaru centralnego układu nerwowego. Należą do nich m.in. choroba Alzheimera i Parkinsona opisywane wcześniej. Ponieważ występują najczęściej, są najbardziej destrukcyjne dla pacjenta i jego otoczenia, poświęciliśmy im osobne fragmenty we wpisie.

Tymczasem inne rodzaje otępień są rzadsze, jednak również utrudniają osobom starszym samodzielne funkcjonowanie. Objawiają się:

• halucynacjami;
• zaburzeniami pamięci;
• zaburzeniami mowy;
• utratą orientacji;
• syndromem „wędrowania”.

Często towarzyszą im stany lękowe i depresja.

Wśród licznych zaburzeń otępiennych wymienia się m.in.:

Otępienie z ciałami Lewy’ego

Jest to choroba pierwotnie neurozwyrodnieniowa, której przyczyną jest uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Zaczyna się niewinnie — od problemów z koncentracją. Chory odczuwa też chroniczną senność i apatię. Później pojawia się lęk, poważne zaburzenia funkcji motorycznych, a także omamy wzrokowe i słuchowe.

Często chorobie towarzyszy depresja.

Diagnostyka jest trudna, gdyż objawy mogą być mylone z innymi zaburzeniami, w tym także z chorobą Parkinsona.

Otępienie skroniowo-czołowe

Podobnie, jak we wcześniej opisywanym zaburzeniu, także i w tym przypadku pierwszym symptomem jest spadek koncentracji. Jednak u pacjentów nie widać zaburzeń pamięci.

Cechą charakterystyczną w pierwszym stadium są natomiast nadaktywność i impulsywność.

Z czasem pojawiają się zaburzenia mowy, a także trudności w rozumieniu bardziej skomplikowanych wypowiedzi, poleceń czy próśb.

U chorych mogą pojawiać się zachowania kompulsywne np. nadmierna ilość wypalanych papierosów, spożywanego jedzenia lub wzrost spożycia alkoholu. Niektórzy pacjenci wykazują prowokacyjne zachowania seksualne. U innych może rozwinąć się także agnozja.

Fundacja Nie Widać Po Mnie i Samorząd Województwa Mazowieckiego w walce o większą świadomość

Pogłębiający się problem zaburzeń psychicznych wśród seniorów stał się podstawą kampanii Fundacji Nie Widać Po Mnie oraz Samorządu Województwa Mazowieckiego „Psychoedukacja osób starszych”. Jej celem jest  zwiększenie świadomości zarówno seniorów, jak i ich rodzin w zakresie skali zaburzeń psychicznych u osób starszych, symptomów i potrzebie szybkiej reakcji.

Zadanie dofinansowane z środków z budżetu Województwa Mazowieckiego. Działania obejmą region Mazowsza i prowadzone będą do końca 2023 r.

https://www.alzint.org/resource/world-alzheimer-report-2022/

https://www.alzint.org/u/World-Alzheimer-Report-2022.pdf

https://www.gov.pl/web/psse-siedlce/swiatowy-dzien-choroby-alzheimera-2021

https://www.medexpress.pl/o-roli-i-o-doli-opiekunow-osob-cierpiacych-na-chorobe-parkinsona-w-polsce/81260