Objawy i konsekwencje uzależnienia od telefonu
W czasie pandemii współczynnik osób wysokosfomowanych w wieku 15-19 lat wzrósł do 30%. Telefon czy smartfon stały się głównym narzędziem kontaktu z rówieśnikami, źródłem wiedzy i informacji na każdy temat. Dzisiaj na naszym blogu piszemy o tym, czym jest FOMO oraz jakie są objawy i konsekwencje nadmiernego użytkowania telefonu.
Znajdziesz tu odpowiedzi na pytania:
- Czym jest FOMO?
- Kogo wysoki współczynnik FOMO dotyka najczęściej?
- Jakie są objawy uzależnienia od telefonu u dzieci i młodzieży?
- Jakie są konsekwencje fonoholizmu?
- Fonoholizm do zbadania?
Czym jest FOMO?
FOMO to zjawisko badane już w latach 90. minionego stulecia, kiedy odnosiło się utrzymywania relacji społecznych i utraty przyjemności w przypadku ich braku.
Syndrom ten w nowym millenium doskonale odniósł się do zjawiska fonoholizmu i siecioholizmu. Teraz FOMO oznacza tyle, co paniczny strach przed odłączeniem od sieci jako źródła informacji, kontaktów i rozrywki, a tym samym utratę satysfakcji, którą odczuwają inni.
Ten lęk zbiera żniwo coraz częściej, a sprzyjające warunki miał w szczególności w okresie pandemii.
Jasno pokazał to raport FOMO 2021 – Polacy a lęk przed odłączeniem podczas pandemii” przygotowany przez Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii UW, Wydział Psychologii UW, Ogólnopolski Panel Badawczy Ariadna, NASK Państwowy Instytut Badawczy (Warszawa 2021).
Zamknięcie szkół i obiektów rozrywki ograniczało lub wręcz uniemożliwiało kontakty bezpośrednie. Internet, a tym samym smartfon dający do niego dostęp, stał się głównym sposobem na dotarcie do informacji oraz rozrywki Dodatkowo telefon wiązał się także z możliwością utrzymywania kontaktów poprzez rozmowy, wideorozmowy, komunikatory i SMSy.
Wysoki wskaźnik FOMO jest zazwyczaj silnie skorelowany z uzależnieniem od telefonu, internetu czy social mediów.
Kogo wysoki syndrom FOMO dotyka najczęściej?
Fonoholizm może dotyczyć każdego, zwłaszcza jeśli istnieją czynniki zwiększające ryzyko uzależnień behawioralnych.
Jednak w pandemii największy wzrost osób wysokosfomizowanych zanotowano właśnie wśród najmłodszych badanych.
Według wspomnianego Raportu ogólny wzrost wysokiego wskaźnika wyniósł tylko 2%, czyli z 14 na 16% ogółu badanych. Jednak w grupie nastolatków było to aż 7% z 23 na 30%.
Autorzy szczególną uwagę zwracają na grupę 20-24 latków, gdzie wysoki współczynnik FOMO w 2021 r. wyniósł aż 32%, a potęgują go osoby o średnim FOMO, których osiągnął poziom 64%.
Badanie nie objęło młodszych dzieci.
Tymczasem…
Według Raportu “Brzdąc w sieci – zjawisko korzystania z urządzeń mobilnych przez dzieci w wieku 0-6 lat” średni wiek inicjacji używania urządzeń mobilnych wynosi 2 lata i 2 miesiące – i stale się obniża.
Warto pamiętać, że uzależnienia behawioralne są ściśle skorelowane z budową mózgu i mezolimbicznym układem nagrody, który u dzieci nie jest w pełni wykształcony. Dlatego są one szczególnie podatne na zaburzenia czynnościowe.
Jakie są objawy uzależnienia od telefonu u dzieci i młodzieży?
Nie każde nadmierne używanie telefonu i sieci wiąże się z uzależnieniem. Jednak istnieją namacalne sygnały, że u dziecka lub nastolatka problem się pojawił.
Jeśli jesteś rodzicem, zwróć uwagę, czy Twoje dziecko:
- nie rozstaje się z urządzeniem i ma go cały czas włączone,
- czuje niepokój w przypadku niskiego stanu baterii,
- przerywa rozmowę czy wykonywanie czynności, aby odebrać wiadomość i na nią odpowiedzieć,
- często sięga po telefon, by sprawdzić, czy nie ma nowych powiadomień i połączeń,
- korzysta z urządzenia mobilnego w nieodpowiednich sytuacjach np. podczas nauki, zajęć lekcyjnych, korepetycji czy przy posiłkach,
- ładuje telefon zawsze w pobliżu, aby mieć do niego stały dostęp,
- często robi selfie i publikuje w sieci lub dzieli się nimi ze znajomymi na mediach społecznościowych
Należy także zauważyć, że osobie uzależnionej towarzyszy niepokój. To klasyczny objaw fonoholizmu.
Poza nim na listę wpisane są również:
- rozdrażnienie, a nawet agresja w przypadku zakazu korzystania z urządzenia,
- ciągłe podkreślanie wagi bycia on-line jako źródła informacji oraz bycia na bieżąco z rówieśnikami,
- brak koncentracji, co jest spowodowane niewyspaniem – osoby o wysokim współczynniku FOMO często korzystają z internetu do późna lub też budzą się, by sprawdzić chociażby stan baterii – tymczasem niebieskie światło drażni, rozbudza i nie pozwala ponownie usnąć; to zaburza dobowy rytm snu i prowadzi do spadku uwagi;
- symptomy zespołu odstawiennego w momencie odebrania smartphona, czyli ból głowy, drżenie rąk, rozkojarzenie, pobudzenie psychoruchowe lub – przeciwnie – apatia, znudzenie, agresja w stosunku do rodzica, nerwowość.
Jakie są konsekwencje fonoholizmu?
Nadmierne korzystanie z telefonu niesie ze sobą szereg konsekwencji zarówno na polu fizycznym, psychicznym, jak i emocjonalnym.
Fonoholik ma tendencję do izolowania się od rodziny, czego powodem jest chęć ukrycia swojej aktywności online i częstotliwości używania telefonu. Takie zachowanie pojawia się zwłaszcza jako odpowiedź na wcześniejszą krytykę ze strony najbliższych, którzy w ten sposób sygnalizują, że widzą problem.
Chęć “trzymania ręki na pulsie” w życiu znajomych u fonoholika nie idzie w parze z kontaktami bezpośrednimi. Często przenosi on relacje z rówieśnikami na płaszczyznę online, która staje się dla niego źródłem wiedzy o kolegach i koleżankach oraz sposobem na utrzymanie z nimi kontaktu. Osamotnienie często prowadzi do zaburzeń typu depresja i gwałtownego obniżenia samooceny.
W wyniku braku koncentracji następuje gwałtowne i widoczne obniżenie wyników w nauce. Ciągłe korzystanie z telefonu powoduje brak czasu na edukację. Jeśli dołączymy do tego niewyspanie i zaburzony rytm snu, mamy gotowy przepis na problemy szkolne.
Dla osoby uzależnionej telefon jest jedynym źródłem rozrywki. Nie interesuje się ona niczym. Bez telefonu odczuwa nudę i apatię. Nie ma własnego hobby i rozrywki, które pozwoliłyby jej rozwijać się w szerszym aspekcie.
Fonoholik zawsze wybierze telefon. Oznacza to, że ogranicza spotkania ze znajomymi i wyjścia na zewnątrz. Rezygnuje z pozalekcyjnych zajęć sportowych. Pojawiają się więc problemy somatyczne. Brak ruchu często prowadzi do nadwagi. Może cierpieć na problemy z krążeniem i wady postawy. Z czasem także towarzyszy im ból kręgosłupa zwłaszcza w odcinku szyjnym.
Charakterystyczny dla fonoholików jest syndrom kciuka objawiający się bólem i drętwieniem tych palców, którymi osoba operuje na telefonie najwięcej.
Fonoholizm do zbadania
Na początku 2022 r. zaczęła obowiązywać nowa Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Zaburzeń Światowej Organizacji Zdrowia – ICD 11. Nie ujmuje ona jednak fonoholizmu jako choroby lub zaburzenia, co utrudnia diagnozę i postępowanie. Uzależnienie nie znajduje się również w klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego – DSM 5.
Jednak należy pamiętać, że jest to zjawisko stosunkowo młode. Obecnie specjaliści widzą jednak problem i coraz częściej pojawiają się publikacje na ten temat.
Liczymy więc na to, że w przyszłości będzie to osobna jednostka chorobowa, co pozwoli wdrożyć odpowiednie leczenie w stosunku do dzieci i młodzieży, chroniąc je przed negatywnymi skutkami nadmiernego korzystania z telefonu.
Fundacja NWPM – Program Uzależnień behawioralnych dzieci i młodzieży
Fonoholizm należy do jednych z zaburzeń czynnościowych i znajduje się na liście obok siecioholizmu, socjomanii internetowej, gier online i wideo czy hazardu.
Wiele miejsca tym zagadnieniom poświęciliśmy w trakcie realizacji programu Uzależnień behawioralnych dzieci i młodzieży. Inicjatywa finansowana była ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego. Chociaż zakończyła się w grudniu 2022, jednak materiały opracowane dla nauczycieli, rodziców i młodzieży nadal dostępne są na naszej stronie internetowej oraz na kanale youtube Fundacji NWPM.
