14 września, Międzynarodowy Dzień Walki z Wypaleniem Zawodowym
Chociaż w szczególności dotyka ono przedstawicieli zawodów pomocowych, to jednak w rzeczywistości może dotyczyć każdego. Ryzyko wypalenia zawodowego zwiększają nie tylko zmienne środowiskowe takie jak nadmiar obowiązków czy presja ze strony przełożonych. Jest ono także efektem cech indywidualnych jednostki.
Dzisiaj przybliżamy Ci temat wypalenia zawodowego. Zobacz, czy jesteś już blisko tej cienkiej granicy. W tym artykule dowiesz się:
- Polska w niechlubnej czołówce
- Czym jest wypalenie zawodowe?
- Kto jest narażony na wypalenie zawodowe?
- Czym się objawia?
- Wypalenie zawodowe L4 – czy dostaniesz zwolnienie lekarskie?
Polska w niechlubnej czołówce
Zgodnie z raportem STADA Health Report 2022 Polacy są narodem najbardziej narażonym na ryzyko wypalenia zawodowego. Odczuwa je ok. 25% badanych, a aż 70% twierdzi, że jest co najmniej nim zagrożonych. Za nami znalazły się Kazachstan (68%) oraz Rumunia, gdzie 67% pracowników czuje zwiększone ryzyko.
Średnia dla Europy wynosi natomiast 59%.
Czym jest wypalenie zawodowe?
Medycznie traktowane jest jako specyficzna reakcja na stres w pracy. Jak sama nazwa wskazuje, dotyczy jedynie płaszczyzny zawodowej. Zazwyczaj w pozostałych sferach osoba zmagająca się z tym problemem może funkcjonować w sposób prawidłowy. Tym właśnie wypalenie zawodowe różni się od depresji, która wpływa na wszystkie aspekty życia.
Charakterystyczne dla niego są 3 elementy:
- wyczerpanie emocjonalne rozumiane jako uczucie znużenia, zmęczenia, zniechęcenia oraz pustki,
- depersonalizacja, która objawia się niechęcią i negatywną postawą wobec współpracowników i innych osób w relacji zawodowej (klientów, uczniów, pacjentów, partnerów biznesowych),
- obniżenie poczucia osiągnięć osobistych, które dotyczy głównie braku wiary we własne kompetencje i umiejętności, a także deprecjonowanie wcześniejszych sukcesów zawodowych.
Kto jest narażony na wypalenie zawodowe?
Faktycznie do grup zwiększonego ryzyka należą tzw. zawody pomocowe takie jak medycy, prawnicy i nauczyciele. W rzeczywistości jednak stan zniechęcenia i znużenia może dosięgnąć każdego. Zazwyczaj negatywne uczucia są kompilacją wielu czynników środowiskowych oraz indywidualnych. Do pierwszych z nich należą:
- przeciążenie obowiązkami,
- dystres,
- częste nadgodziny,
- przynoszenie pracy do domu.
- zaburzony work-life balance,
- poczucie presji otoczenia (przełożonego, rodziny, przyjaciół)
- duża odpowiedzialność.
Natomiast wśród przyczyn – źródeł indywidualnych zwiększających ryzyko wypalenia zawodowego są:
- perfekcjonizm,
- introwertyzm,
- obowiązkowość,
- neurotyczność,
- niskie umiejętności adaptacji do zmian.
Na problem narażone są również osoby, które entuzjastycznie i z ogromnym zaangażowaniem rozpoczynają nową pracę. Po tym zapale, będącym swoistym ogniem, bombą energetyczną zachęcającą do kolejnych wyzwań, wkrótce może pozostać jedynie popiół. Powoli przychodzi znużenie i zniechęcenie. Jeśli dodamy do tego nadmierny stres i dużą odpowiedzialność, a także rozczarowanie realiami, mamy gotowy przepis na wypalenie zawodowe.
Specjaliści wskazują, że poza zawodami pomocowymi, szczególnie narażeni są również managerowie, przedstawiciele zawodów kreatywnych np. graficy, copywriterzy, pisarze.
Jednak, podkreślamy raz jeszcze, dotknąć on może każdego!
Czym objawia się wypalenie zawodowe?
Definicja WHO daje pierwsze wskazówki, co powinno nas niepokoić i zmusić do baczniejszej obserwacji naszych reakcji. Przepracowanie, cynizm, niechęć do współpracowników to tylko wierzchołek góry lodowej. Organizm potrafi także dawać sygnały od strony somatycznej. Pojawiają się dolegliwości zazwyczaj bólowe, które nie mają swoich źródeł w chorobach fizjologicznych.
Jakie mogą być objawy wypalenia zawodowego? Lista jest dość długa
- poczucie zmęczenia,
- znużenie,
- senność,
- poczucie przepracowania,
- niechęć przed wyjściem do pracy,
- spadek efektywności przy jednoczesnym wzroście godzin pracy,
- pogorszenie relacji zawodowych — pojawienie się negatywnych przekonań dotyczących współpracowników, klientów, przełożonych, partnerów biznesowych itp. (depersonalizacja),
- pogorszenie relacji rodzinnych — drażliwość, agresja, zachowania typu acting out,
- dolegliwości bólowe — migreny, bóle głowy, brzucha,
- dolegliwości ze strony układu trawiennego — nudności, biegunki, wymioty,
- spadek odporności.
Czy na wypalenie zawodowe przysługuje L4 – treści definicji WHO?
Pamiętajmy, że nadal nie jest to jednostka chorobowa. Nie klasyfikuje go w ten sposób zarówno obowiązująca w Polsce Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Zaburzeń Psychicznych ICD-10, jak i kolejna jej edycja ICD-11. która zacznie obowiązywać po adaptacji językowej. W tej drugiej WHO określa wypalenie jako zjawisko zawodowe i klasyfikuje w części „Czynniki wpływające na stan zdrowia lub kontakt ze służbą zdrowia”.
W ICD-11 zastosowano definicję:
„Wypalenie zawodowe to syndrom wynikający z chronicznego stresu w miejscu pracy, z którym nie udało się skutecznie sobie poradzić. Charakteryzuje się trzema wymiarami:
- uczucie wyczerpania lub wyczerpania energetycznego;
- zwiększony dystans psychiczny do pracy lub poczucie negatywizmu, lub cynizmu związanego z pracą;
- zmniejszona skuteczność zawodowa.”
Takie ujęcie niesie ze sobą kilka implikacji.
Najważniejszą, z punktu widzenia osób nim dotkniętych, jest fakt, że na wypalenie zawodowe nie można wziąć zwolnienia lekarskiego.
Kolejnym efektem takiego sposobu ujęcia problemu jest problem w diagnozie wypalenia zawodowego. Utrudnia ją jeszcze ogromna złożoność symptomów, a także różna intensywność ich występowania.
Obecnie jedynym miernikiem wypalenia zawodowego są kwestionariusze samooceniające, z których najbardziej ustandaryzowany jest kwestionariusz MBI.
