Rusza Program polityki zdrowotnej w zakresie profilaktyki zaburzeń depresyjnych dla osób po 60 roku życia z województwa mazowieckiego na lata 2023-2025
Już wkrótce seniorzy mieszkający w województwie mazowieckim będą mogli skorzystać z konsultacji ze specjalistą zdrowia psychicznego. W przypadku konieczności będą mieli dostęp do bezpłatnych, sesji terapeutycznych. Samorząd i realizator chcą pomóc blisko 700 osobom.
Beneficjenci
Program przewiduje zakres działań diagnostycznych, konsultacyjnych i psychoedukacyjnych obejmujących zagadnienia depresji w wieku senioralnym. Skierowane one będą do dwóch grup docelowych: osób starszych i tych, którzy na co dzień z nimi pracują, czyli m.in. lekarzy, lekarzy geriatrów, pielęgniarek środowiskowych i opiekunów.
Seniorzy
Warunkiem uczestnictwa w programie jest ukończenie 60-ciu lat. Ponadto senior musi:
• mieszkać na terenie województwa mazowieckiego, tj. być osobą mieszkającą na terenie województwa mazowieckiego w rozumieniu przepisów Kodeksu Cywilnego;
• przedłożyć wypełniony druk o dobrowolnym zgłoszeniu się do programu;
• złożyć pisemne oświadczenie, że nie jest obecnie uczestnikiem innego programu o podobnym charakterze finansowanym ze środków publicznych oraz nie korzysta w momencie aplikowania do programu ze zbieżnych świadczeń finansowanych ze środków publicznych (np. NFZ);
• złożyć pisemne oświadczenie, że nie był dotychczas uczestnikiem programu lub
zakończył udział w programie minimum 6 miesięcy wcześniej,
• w badaniu 15-punktowej Geriatrycznej Skali Oceny Depresji uzyskać wynik minimum 6 punktów
Wcześniej stwierdzona depresja u osoby aplikującej do programu nie stanowi kryterium wyłączenia, pod warunkiem że osoba ta nie rozpoczęła jeszcze terapii finansowanej ze środków publicznych.
Z udziału w programie wyłączone zostają osoby:
• które nie spełniają przynajmniej jednego z określonych kryteriów,
• złożyły pisemną lub telefoniczną rezygnację z uczestnictwa w programie,
• u których stwierdzone zostaną zaburzenia poznawcze.
W ramach programu chcemy zwiększyć liczbę zidentyfikowanych podejrzeń przypadków zaburzeń depresyjnych wśród osób powyżej 60 roku życia mieszkających w województwie mazowieckim w latach 2023-2025. Często bowiem objawy są mylnie postrzegane jako naturalny proces starzenia się organizmu. To powoduje, że właściwa diagnoza jest odłożona w czasie lub nie dochodzi do niej w ogóle. Seniorzy cierpią w samotności, w ciszy i w przeświadczeniu, że tak “musi być”.
Główny cel programu:
Celem głównym programu jest zwiększenie o minimum 0,1% liczby zidentyfikowanych podejrzeń przypadków zaburzeń depresyjnych wśród osób powyżej 60 roku życia mieszkających w województwie mazowieckim w latach 2023-2025.
Cele szczegółowe:
• Zwiększenie dostępności do świadczeń w zakresie profilaktyki zaburzeń depresyjnych dla osób po 60 roku życia dla co najmniej 70% liczby uczestników zaplanowanych w programie.
• Zwiększenie poziomu wiedzy z zakresu zaburzeń depresyjnych u minimum 50% uczestników edukacji zdrowotnej spośród I grupy docelowej (tj. Osób po 60 roku życia) w latach 2023-2025.
• Zwiększenie poprawy stanu psychicznego u co najmniej 30% uczestników, którzy zakończyli proces terapeutyczny w okresie realizacji programu.
Lekarze i opiekunowie osób starszych
Działania edukacyjne będą prowadzone wśród tych, którzy na co dzień pracują z osobami starszymi. Program zakłada dotarcie z materiałami dydaktycznymi i szkoleniami do:
● lekarzy rodzinnych,
● lekarzy geriatrów,
● pielęgniarek,
● pielęgniarek środowiskowych,
● pracowników domów opieki,
● pracowników ośrodków pomocy społecznej.,
● zatrudnionych w instytucjach zajmujących się opieką nad osobami starszymi.
Warunkiem udziału w warsztatach jest praca w placówkach medycznych i opiekuńczych zlokalizowanych na terenie woj. mazowieckiego, a także wykonywanie zawodu na terenie woj. mazowieckiego.
Cele programu:
Zwiększenie u minimum 70% uczestników szkoleń spośród II grupy docelowej, tj. lekarzy i opiekunów osób starszych, poziomu wiedzy z zakresu zaburzeń depresyjnych w latach 2023-2025.
Działania w ramach programu profilaktyki zdrowotnej
Program zakłada przeprowadzenie następujących interwencji:
1) kwalifikacja do programu,
2) badanie przesiewowe w kierunku wykrycia depresji,
3) konsultacja ze specjalistą,
4) sesje terapeutyczne,
5) podsumowanie terapii,
6) edukacja zdrowotna,
7) działania szkoleniowe dla lekarzy POZ, lekarzy geriatrów oraz opiekunów osób starszych.
Kwalifikacja do programu
Podczas kwalifikacji uczestników do programu realizator musi zweryfikować, czy osoba aplikująca do udziału w programie spełnia kryteria włączenia. Do programu mogą zostać zakwalifikowane tylko te osoby, które spełniają jednocześnie wszystkie kryteria włączenia, w tym uzyskały wynik minimum 6 punktów w badaniu 15-punktowej Geriatrycznej Skali Oceny Depresji. U każdej osoby aplikującej do programu przeprowadzane jest badanie 15-puntkowej Geriatrycznej Skali Oceny Depresji, która określi samopoczucie w okresie ostatnich dwóch tygodni. U osób, które w badaniu 15-punktowej Geriatrycznej Skali Oceny Depresji uzyskały wynik maksymalnie 5 punktów nie podejrzewa się zaburzeń depresyjnych i nie są one kwalifikowane do udziału w programie.
Badanie przesiewowe w kierunku depresji
Badanie przesiewowe przeprowadzane będzie wszystkim uczestnikom, u których nie została wcześniej stwierdzona depresja. O przeprowadzeniu badania przesiewowego u uczestnika dysponującego dokumentacją potwierdzającą stwierdzoną depresję może zdecydować specjalista po przeprowadzeniu konsultacji – w przypadku nie uznania dokumentacji przez specjalistę. U uczestnika dysponującego dokumentacją potwierdzającą stwierdzoną depresję uznaną przez specjalistę nie przeprowadza się badania przesiewowego.
Badanie przesiewowe będzie realizowane przez osoby posiadające odpowiednią wiedzę, kwalifikacje i umiejętności niezbędne do prawidłowego jego wykonania. Przed przystąpieniem do badania przesiewowego z uczestnikiem zostanie przeprowadzona rozmowa poprzedzająca, mająca na celu przygotowanie go do badania. Badanie przesiewowe będzie przeprowadzone z użyciem testu BDI-II Inwentarz Depresji Becka.
Test może być wykonany zarówno w wersji „papier-ołówek”, jak i w formie e-badania. Osoba przeprowadzająca badanie przesiewowe jest zobowiązana do analizy odpowiedzi udzielonych przez uczestników programu w terminie do 14 dni od dnia następującego po dniu przeprowadzenia badania przesiewowego. Każdy uczestnik programu, który:
uzyskał pozytywny wynik w badaniu przesiewowym lub
uzyskał negatywny wynik w badaniu przesiewowym oraz podczas kwalifikacji do programu w badaniu 15-puntkowej Geriatrycznej Skali Depresji uzyskał wynik minimum 10 punktów,
weźmie udział w indywidualnej konsultacji ze specjalistą.
Uczestnicy, którzy uzyskali negatywny wynik w badaniu przesiewowym oraz w badaniu 15-punktowej Geriatrycznej Skali Depresji wynik 6-9 punktów kierowani są na dobrowolną edukację zdrowotną.
Konsultacja ze specjalistą
Uczestnicy programu:
którzy uzyskali pozytywny wynik w badaniu przesiewowym lub
u których została wcześniej stwierdzona depresja lub
którzy uzyskali negatywny wynik w badaniu przesiewowym oraz podczas kwalifikacji do programu w badaniu 15-punktowej Geriatrycznej Skali Depresji uzyskali wynik minimum 10 punktów
Uczestnik, u którego została wcześniej stwierdzona depresja, decyzją specjalisty, może zostać skierowany na badanie przesiewowe w kierunku depresji w ramach programu. W przypadku uzyskania pozytywnego wyniku w ww. badaniu przesiewowym uczestnik kierowany jest na ponowną konsultację ze specjalistą.
Podczas konsultacji specjalista przeprowadza z uczestnikiem programu pogłębiony wywiad, podczas którego stawia diagnozę lub zaleca dalsze badanie z zastosowaniem wystandaryzowanych klinicznych narzędzi oceny stanu psychicznego. W przypadku zaleceń, co do dalszego badania specjalista jest zobowiązany do wskazania uczestnikom programu podmiotów/jednostek, gdzie mogą uzyskać dalszą pomoc (poza programem) w zakresie leczenia depresji, ze szczególnym nastawieniem na jednostki udzielające świadczeń finansowanych ze środków publicznych.
W przypadku, gdy w opinii specjalisty uczestnik nie powinien uczestniczyć w sesjach terapeutycznych (np. ze względu na demencję), uczestnik zostaje skierowany do udziału w edukacji zdrowotnej.
W sytuacji, gdy specjalista podczas konsultacji z uczestnikiem który uzyskał negatywny wynik w badaniu przesiewowym stwierdzi u danej osoby objawy depresji i/lub prawdopodobieństwo otrzymania fałszywie negatywnego wyniku przesiewowego może skierować uczestnika na sesje terapeutyczne.
W celu leczeniu zaburzeń depresyjnych prowadzona będzie terapia indywidualna CBT.
Sesje terapeutyczne
Dla każdego uczestnika przewiduje się przeprowadzenie maksymalnie 15 sesji terapeutycznych zgodnie z wytycznymi specjalisty. W sytuacji, gdy specjalista zalecił mniejszą liczbę spotkań, a liczba ta nie będzie wystarczająca, osoba przeprowadzająca sesje terapeutyczne może zwiększyć liczbę spotkań, zachowując ich maksymalny limit (tj. 15 spotkań). Zaleca się, aby sesje odbywały się raz w tygodniu.
W ramach programu prowadzona będzie tylko terapia indywidualna CBT.
Podsumowanie terapii
Podczas ostatniej sesji terapeutycznej powinno być przeprowadzone spotkanie podsumowujące, na którym osoba przeprowadzająca sesje terapeutyczne dokona podsumowania cyklu terapii oraz udzieli wskazówek do dalszego leczenia lub dalszej pracy w domu. Przeprowadzone zostanie także drugie badanie przesiewowe. Uczestnicy będą poddani dwukrotnemu badaniu nasilenia objawów depresji za pomocą narzędzia tj. skala samooceny nasilenia objawów depresji BDI-II Inwentarz Depresji Becka-II (przed rozpoczęciem cyklu sesji terapeutycznych oraz po zakończeniu cyklu sesji terapeutycznych).
Edukacja zdrowotna
Uczestnik programu, który uzyskał negatywny wynik badania przesiewowego oraz wynik minimum 6 punktów podczas kwalifikacji do programu w badaniu 15-punktowej Geriatrycznej Skali Depresji może uczestniczyć w edukacji zdrowotnej z zakresu profilaktyki depresji. Udział w edukacji jest dobrowolny. Spotkania przeprowadzane będą indywidualnie (dopuszcza się możliwość udziału członka rodziny/osoby bliskiej uczestnika w ramach kosztów edukacji uczestnika programu). Edukacja zdrowotna powinna odbyć się nie później niż 30 dni liczonych od dnia następującego po otrzymaniu wyniku badania przesiewowego/ spotkania ze specjalistą, który na sesje skierował.
W ramach edukacji omawiane będą kwestie charakterystyczne dla depresji objawów (w tym specyfikę obrazu klinicznego depresji u osób starszych), zasad profilaktyki depresji oraz higieny psychicznej, roli aktywności fizycznej oraz aktywności społecznej w profilaktyce zaburzeń psychicznych, rozpoznawania objawów nadmiernego stresu oraz technik jego redukcji. Ponadto uczestnik otrzyma informacje, gdzie można zwrócić się o pomoc w przypadku dostrzeżenia u siebie objawów depresji.
Uczestnicy będą poddani dwukrotnemu badaniu poziomu wiedzy za pomocą testów (pre-test – przed rozpoczęciem edukacji, post-test – po przeprowadzeniu edukacji) w celu zmierzenia realnego przyrostu wiedzy. Wynik o co najmniej jeden punkt lepszy w ponownym badaniu wiedzy świadczy o wzroście wiedzy uczestnika programu. Test wiedzy nie jest przeprowadzany u członka rodziny/osoby bliskiej uczestnika. Dla każdego uczestnika przewiduje się jedno spotkanie, które powinno trwać minimum 45 minut, ale nie dłużej niż 60 minut.
Edukacja zdrowotna może być prowadzona stacjonarnie lub przy zastosowaniu narzędzi teleinformatycznych – wyłącznie za zgodą uczestnika. Narzędzie teleinformatyczne musi umożliwiać interakcję pomiędzy prowadzącym a uczestnikiem, przeprowadzenie testów wiedzy oraz ankiety satysfakcji. Czas, miejsce i forma przeprowadzenia edukacji ustalana jest indywidualnie z uczestnikiem.
Szkolenia dla lekarzy i opiekunów
Szkolenie skierowane będzie do lekarzy POZ, lekarzy geriatrów oraz opiekunów osób starszych, wykonywujących zawód, zatrudnionych na terenie województwa mazowieckiego. Uczestnikom szkolenia przekazywane będą informacje dotyczące specyfiki zaburzeń depresyjnych (charakterystyka i objawy, w tym specyfika obrazu klinicznego u osób starszych), zasad profilaktyki depresji oraz higieny psychicznej, metod wczesnego rozpoznawania zaburzeń depresyjnych, w tym zapoznanie uczestników z Geriatryczną Skalą Oceny Depresji oraz wytycznych dotyczących kierowania chorych do dalszej specjalistycznej opieki psychiatrycznej lub terapeutycznej.
Uczestnicy szkolenia będą poddani dwukrotnemu badaniu poziomu wiedzy za pomocą testów (pre-test – przed rozpoczęciem szkolenia, post-test – po przeprowadzeniu szkolenia) w celu zmierzenia realnego przyrostu wiedzy uczestników.
Szkolenie prowadzone będzie w grupach minimalnie 10 osobowych, maksymalnie 15 osobowych. Szkolenie dla każdej grupy powinno trwać co najmniej 90 minut, ale nie dłużej niż 100 minut w ramach jednego spotkania.
Szkolenie może być prowadzone stacjonarnie lub przy zastosowaniu narzędzi teleinformatycznych.
Czas realizacji programu
Realizacja Programu trwać będzie dwa lata, czyli obejmą rok 2024 i 2025.
Jednym z realizatorów jest Fundacja Nie Widać Po Mnie.
Zadanie finansowane ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego.
