Sekcja Kształcenia Specjalizacyjnego Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i koalicji organizacji na rzecz osób z ADHD – 2024 r. przygotowały rekomendację dotyczącą diagnostyki i postępowania terapeutycznego w przypadku osób dorosłych z podejrzeniem zespołu nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi. Na czele zespołu stał dr Tomasz Gondek, współzałożyciel Sekcji, którego mamy także zaszczyt gościć w Radzie Naukowej Fundacji Nie Widać Po Mnie. To szerokie, szczegółowe opracowanie nadaje kierunek postępowania z dorosłymi pacjentami, którzy nadal niejednokrotnie nie są właściwie diagnozowani, a możliwość występowania u nich ADHD jest ignorowana.
W dzisiejszym artykule:
- Statystyki: Ilu dorosłych zmaga się z ADHD?
- Wyzwania: Dlaczego ADHD u dorosłych rzadko jest diagnozowane?
- Nieścisłości: Skąd wynikła potrzeba regulacji?
- Szczegóły: Co zawiera rekomendacja i gdzie ją znaleźć?
Statystyki: Ilu dorosłych zmaga się z ADHD?
Zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi dotykać może od 2% do 5% dorosłych, czyli nawet ok. miliona Polaków. Statystycznie światowa rozpoznawalność ADHD w grupie wiekowej pow. 18 roku życia wynosi 4,4%. [1]
W Polsce ADHD u dorosłych nadal diagnozuje się rzadko, co może zaniżać dane na ten temat, a wynika to z wielu złożonych czynników.
Wyzwania: Dlaczego ADHD u dorosłych rzadko jest diagnozowane?
Jedną z kluczowych barier nadal stanowi stereotypowe postrzeganie tego zaburzenia jako charakterystycznego wyłącznie dla dzieci i nastolatków. Faktem jest, że wówczas jest ono najczęściej rozpoznawane. Sprzyja temu m.in. możliwość porównania zachowania pomiędzy chorym a jego rówieśnikami, czujność i troska opiekunów, a także ich większa świadomość. Objawy, takie jak brak koncentracji, rozproszenie i nadaktywność ruchową łatwiej są łatwiej zauważalne u młodszych osób niż u dorosłych.
Jednak ADHD nie mija wraz z wiekiem, a wielu dorosłych, którzy nie mieli rozpoznanej wcześniej właściwej diagnozy, zmaga się z zaburzeniem w dorosłości, nie będąc go świadomym. Tymczasem może ono istotnie wpływać na funkcjonowanie zarówno na polu zawodowym, jak i prywatnym. Co więcej, osoby z nieleczonym ADHD cechuje dysregulacja emocjonalna, objawiająca się, m.in. impulsywnością, poczuciem winy, braku kontroli nad życiem, a także niskim poczuciem własnej wartości i sprawczości.
Prawdopodobieństwo niewłaściwej diagnozy zwiększa współwystępowanie innych zaburzeń psychicznych, które częściej rozpoznawane są jako dominujące, takich jak stany lękowe czy depresja. ADHD ma także wiele objawów wspólnych np. z zaburzeniami osobowości typu borderline. Poniższe dane wskazują na częste współwystępowanie ADHD z innymi zaburzeniami psychicznymi:
- co druga osoba z ADHD cierpi na stany lękowe [2],
- nawet 53% z ADHD może zmagać się z depresją jednobiegunową [3],
- od 3% do nawet 40% dorosłych z ADHD zmaga się z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi [4].
Nieścisłości: Skąd wynikła potrzeba regulacji?
Diagnostykę ADHD w tej grupie utrudniał do tej pory też brak standaryzacji kryteriów ujętych w ICD-10 i DSM-V. Opracowanie jasnych wytycznych i rekomendacji krajowych stało się więc konieczne dla właściwej diagnostyki i postępowania terapeutycznego w przypadku osób dorosłych z ADHD.
Szczegóły: Co zawiera rekomendacja i gdzie ją znaleźć?
Jest to kompleksowe i szczegółowe opracowanie, które zawiera m.in.
- wskazania do badania w kierunku ADHD,
- zalecane narzędzia diagnostyczne,
- przebieg procesu diagnostycznego w kierunku ADHD i jego kluczowe elementy,
- wskazania terapeutyczne w zakresie psychoedukacji, działań niefarmakologicznych, leczenia farmakologicznego
- rodzaje zarejestrowanych leków wskazanych dla osób dorosłych z ADHD,
- postępowanie w przypadku wystąpienia działań niepożądanych po ich przyjęciu zalecanych leków,
- leczenie zespołu nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi przy najczęściej współistniejących zaburzeniach, takich jak stany lękowe, depresja jedno- i dwubiegunowa, zaburzenia osobowości typu borderline, tiki, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, PTSD, cPTSD,
- postępowanie w przypadku diagnozy ADHD u osób z doświadczeniem uzależnienia,
- postępowanie w przypadku osób ze zdiagnozowanym ADHD i zaburzeniem ze spektrum autyzmu.
Pełne opracowanie rekomendacji Sekcji Kształcenia Specjalizacyjnego Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i koalicji organizacji na rzecz osób z ADHD z 2024 r. jest ogólnodostępne, m.in. na stronie Termedia.
Źródła:
- Salari N, Ghasemi H, Abdoli N, Rahmani A, Shiri MH, Hashemian AH, Akbari H, Mohammadi M. The global prevalence of ADHD in children and adolescents: a systematic review and meta-analysis. Ital J Pediatr. 2023 Apr 20;49(1):48. doi: 10.1186/s13052-023-01456-1. PMID: 37081447; PMCID: PMC10120242.
- Reimherr FW, Marchant BK, Gift TE, Steans TA. ADHD and anxiety: clinical significance and treatment implications. Curr Psychiatry Rep 2017; 19: 109.
- Torgersen T, Gjervan B, Rasmussen K. ADHD in adults: a study of clinical characteristics, impairment and comorbidity. Nord J Psychiatry. 2006;60(1):38-43. doi: 10.1080/08039480500520665. PMID: 16500798.
- Miyauchi M, Matsuura N, Mukai K i wsp. A prospective investigation of impacts of comorbid attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) on clinical features and long-term treatment response in adult patients with obsessive-compulsive disorder (OCD). Compr Psychiatry 2023; 125: 152401. doi: 10.1016/j.comppsych.2023.152401.
