Leczenie tej choroby jest trudne. Jeszcze więcej problemów generuje dotarcie do jej źródeł. Jednak to świadomość przyczyn depresji dzieci i młodzieży pozwala rodzicom i otoczeniu baczniej obserwować podopiecznych. Dzisiaj przybliżamy zagadnienie elementów, które mogą zwiększać ryzyko choroby u młodych ludzi.
W tym artykule:
- Złożoność źródeł ryzyka
- Czynniki biologiczno-genetyczne powstania depresji
- Osobowość dziecka a depresja
- Czynniki rodzinne i ich wpływ na depresję dzieci i młodzieży
- Interakcje z rówieśnikami jako przyczyny depresji młodzieńczej
- Kiedy szkoła zwiększa ryzyko choroby
- Stresujące wydarzenia
Depresja coraz częściej dotyka młodych ludzi. Według raportu UNICEF w Polsce doświadcza jej 409 tys. młodych ludzi. Tymczasem Narodowy Fundusz Zdrowia podaje, że w 2021 r. 630 tys. osób poniżej 18 rż wymagało specjalistycznej opieki psychologicznej i psychiatrycznej. Część z nich podejmuje próby samobójcze.
Depresja dzieci i młodzieży to problem, którego nie można lekceważyć.
To choroba, o której należy głośno mówić.
Wiedza i świadomość środowiska jest w stanie uchronić młodego człowieka przed skutkami choroby. Istotna jest znajomość elementów zwiększających prawdopodobieństwo jej wystąpienia. Pozwala to na baczniejszą uważną obserwację zachowań, szybszą diagnozę i wdrożenie leczenia na początkowym etapie zaburzenia.
Złożoność źródeł ryzyka
Istnieje kilka nurtów próbujących wyjaśnić przyczyny depresji u młodych ludzi. Najpopularniejsze z nich to:
- model psychodynamiczny — który zakłada, że choroba jest skutkiem frustracji wynikające z wczesnej, nieprawidłowej relacji z opiekunem;
- model poznawczy — według niego depresja jest wywoływana przez konkretne, traumatyczne wydarzenie, które uruchamia proces tworzenia się charakterystycznych myśli dotyczących siebie i otoczenia;
- modele interpersonalne — w ich ujęciu depresja młodego człowieka wynika z prób dostosowania się do otoczenia — zarówno do wymagań opiekunów, rówieśników, jak i do środowiska oraz panujących w nim reguł.
W rzeczywistości jeden nurt nie oddaje złożoności problemu. Zazwyczaj depresja młodzieńcza ma wiele źródeł. Obecnie lekarze specjaliści bardziej holistycznie podchodzą do każdego chorego.
Jednak możemy wyróżnić kilka istotnych aspektów, które mogą zwiększać ryzyko zaburzeń i zachowań psychopatologicznych u młodych ludzi.
Czynniki biologiczno-genetyczne jako przyczyny depresji dzieci i młodzieży
Dotychczasowe badania wykazały m.in. że ryzyko wystąpienia depresji u dzieci, których jedno z opiekunów choruje lub doznało epizodów depresyjnych, wzrasta nawet o 50%.
Wpływ genetyki na prawdopodobieństwo wystąpienia depresji potwierdza również obserwacja bliźniąt jednojajowych. Zgodność występowania zaburzenia wynosi w ich przypadku nawet 76% (O’Connor, Neiderhiser, Reiss, 1998; Todd, Botteron, 2002). Jeśli dzieci wychowywane były osobno, wskaźnik ten spadał do 67%.
Te dane wskazują na istnienie predyspozycji genetycznych do choroby.
Jednocześnie ujawniają, jak istotną rolę gra środowisko.
Potwierdzają też tezę, że zaburzenia psychiczne nie mają jednego źródła.
Wśród czynników biologicznych istotne miejsce zajmują zmiany w okresie dojrzewania. Jest to też jedna z przyczyn częstszego występowania depresji u młodych dziewcząt niż u chłopców. Zmiany zachodzące w budowie ciała nastolatek są bardziej widoczne. Pojawiają się też wcześniej niż u rówieśników przeciwnej płci. Kobiece cechy burzą dotychczasowy obraz siebie. Co więcej, zmieniająca się sylwetka „nie pasuje” do niezdrowych kanonów wyznaczanych przez media. To z kolei obniża poczucie własnej wartości młodych dziewcząt. Prowadzi do zaburzeń postrzegania siebie i swojego ciała. Konsekwencją jest wycofanie, złość, samotność. W ekstremalnych przypadkach prowadzi do poważnych zaburzeń odżywiania, które są skorelowane z depresją i stanami lękowymi.
U chłopców natomiast częściej depresja w okresie dojrzewania wywołana jest subiektywnym poczuciem braku męskości. Dotyczy to zwłaszcza tych nastolatków, u których zmiany zachodzą później
Osobowość dziecka a depresja
Niektóre cechy indywidualne dziecka i nastolatka mogą znacząco wpływać na zachowania psychopatologiczne. Lekarze wymieniają głównie:
- introwertyzm,
- osobowość wysokowrażliwą;
- nadmierne przeżywanie negatywnych emocji;
- małe zdolności adaptacyjne;
- dużą intensywność reakcji emocjonalnych.
Czynniki rodzinne i ich wpływ na depresję dzieci i młodzieży
Relacje z rodzicami są niezwykle istotnym elementem budowania poczucia bezpieczeństwa i samoświadomości w pierwszych latach życia. To opiekunowie przygotowują dziecko do późniejszego funkcjonowania w środowisku rówieśniczym i adaptacji do reguł w dorosłości.
Zaburzone relacje dziecko-rodzic przyczyną depresji dzieci i młodzieży
Istotnym czynnikiem ryzyka depresji młodzieńczej są niewłaściwe relacje na linii dziecko-rodzic oraz brak poczucia bezpieczeństwa kilkulatka. Choroba częściej objawia się u dzieci, które doświadczyły przemocy fizycznej lub psychicznej. Bardziej podatne są na nią nastolatkowie, którzy stykają się w domu z problemem typu choroba alkoholowa i uzależnienie od substancji psychoaktywnych.
Bardziej podatne na zaburzenie psychiczne są także młode osoby, które „żyją” z chorobą przewlekłą jednego z rodziców i przejęły rolę opiekunów. Dochodzi wówczas do przerzucenia odpowiedzialności na nieletniego i niedoświadczonego kilku lub kilkunastolatka.
Na depresję częściej chorują także dzieci, których rodzice byli autorytarni lub narzucali im presję bycia najlepszymi. U młodych ludzi chęć sprostania wymogom jest silnym stresorem. Może on prowadzić do wycofania się nastolatka, albo — odwrotnie — do zachowań agresywnych i buntowniczych. Stoi za nimi brak pewności siebie i poczucie niespełnienia oczekiwać dorosłych.
Tymczasem nadopiekuńczy rodzice opóźniają rozwój emocjonalny kilkulatka. U nastolatka może to objawiać się:
- brakiem umiejętności radzenia sobie w sytuacjach stresowych,
- nadmiernym przeżywaniem niepowodzeń;
- trudnościami w interakcjach społecznych.
Forma funkcjonowania rodziny
Na możliwość występowania depresji wpływ ma także funkcjonowanie rodziny. Specjaliści zauważają, że choroba występuje częściej u dzieci:
- wychowywanych przez samotną matkę, kiedy ojciec nie uczestniczy w życiu i podejmowaniu decyzji;
- z rodzin opartych na odwróconym modelu, gdzie matka przejmuje rolę dominującą;
- rodziców w separacji, gdzie dochodzi do licznych konfliktów;
Interakcje z rówieśnikami jako przyczyny depresji młodzieńczej
Wielu młodych ludzi ma silną potrzebę akceptacji w swojej grupie wiekowej. Dobre relacje z kolegami są wyznacznikiem poczucia własnej wartości, postrzegania siebie i swojej roli w środowisku.
Niezaspokojenie tej potrzeby i nieumiejętność nawiązywania relacji społecznych z rówieśnikami szybko prowadzi do alienacji nastolatka. Rodzi to w nim poczucie odrzucenia i osamotnienia. Generuje głęboki smutek, melancholię i niechęć do życia. Jeśli ten stan utrzymuje się dłużej niż 2 tygodnie, opiekunowie mogą mieć mocne podstawy do obaw o początki depresji u dziecka.
Środowisko rówieśnicze jest systemem z różnymi mechanizmami zarówno do naśladowania i akceptacji, jak i do odrzucenia i alienacji. Często młodzi ludzie, próbując wejść do grupy, rezygnują ze swojej osobowości. To prowadzi do konfliktu wewnętrznego i poczucia zagubienia. Konsekwencją może być niskie poczucie własnej wartości, niechęć do siebie i swojego postępowania.
Jeśli w tym trudnym momencie dziecko nie ma wsparcia najbliższych, może to generować zachowania psychopatologiczne, agresywne lub autoagresywne.
Kiedy szkoła zwiększa ryzyko depresji u dzieci?
Okres dojrzewania zbiega się zazwyczaj z przejściem ze szkoły podstawowej do średniej lub zawodowej.
Nowe środowisko to dla wielu młodych ludzi ogromne wyzwanie. Konieczność sprostania wymogom nowych nauczycieli oraz wejście w interakcje z nieznajomymi rówieśnikami bywa stresujące i frustrujące. Pojawiają się problemy z nauką. To z kolei u niektórych generuje niepokój, strach i poczucie niespełniania oczekiwań rodziców.
Taki nastolatek żyje w stresie!
Ciągłe napięcie, lęk i strach jest jednym z głównych źródeł choroby.
Stresujące wydarzenia
Traumatyczne wydarzenia mogą prowadzić do choroby. Ponad 30% dzieci po śmierci jednego z opiekunów wymaga specjalistycznej opieki psychiatrycznej i psychologicznej.
Jednak sytuacji traumatycznych nie należy traktować jako główne źródło depresji. Mogą być katalizatorem, który uruchamia cały proces. Jednak podatne są na niego głównie osoby, które stykają się z innymi elementami ryzyka.
Fundacja Nie Widać Po Mnie w partnerstwie z Centrum CBT realizuje „Program polityki zdrowotnej w zakresie profilaktyki zaburzeń depresyjnych dla dzieci i młodzieży z województwa mazowieckiego na lata 2022–2024”. Projekt finansowany jest ze środków Województwa Mazowieckiego.
Aby zgłosić dziecko do programu i odbyć bezpłatną wizytę diagnostyczną, prosimy o kontakt pod numerem 22-2128112 lub mailowo: [email protected]
Więcej informacji TUTAJ
