2 kwietnia to Światowy Dzień Świadomości Autyzmu. Został on ustanowiony w 2008 r. Jego celem jest propagowanie wiedzy na temat autyzmu i budowanie wrażliwości społecznej w tym zakresie.
Puzzel jako symbol autyzmu pojawił się w 1963 r. – wymyśliła go organizacja National Autistic Society. Chciano w ten sposób zasugerować, że osoby z autyzmem cierpią z niewyjaśnionego powodu.
Autyzm to całościowe zaburzenie rozwoju, atypowa specyfika rozwoju układu nerwowego, która wpływa na sposób, w jaki jednostka komunikuje się, zachowuje i oddziałuje z innymi ludźmi. Osoby z autyzmem często mają trudności w nawiązywaniu kontaktów społecznych, rozumieniu języka i emocji innych osób, oraz mogą wykazywać stereotypowe wzorce zachowań i zainteresowania.
Autyzm jest spektrum zaburzeń, co oznacza, że objawy i ich nasilenie mogą być bardzo różne u różnych osób. Niektórzy ludzie z autyzmem mają problemy z komunikacją werbalną i niewerbalną, podczas gdy inni mogą mówić płynnie, ale mieć trudności z czytaniem i interpretacją mowy innych osób. Niektórzy z kolei wykazują powtarzające się ruchy ciała, a inni wykazują szczególne zainteresowania lub obsesje.
Nie ma jednej przyczyny autyzmu, ale istnieją badania sugerujące, że czynniki genetyczne i środowiskowe mogą odgrywać rolę w jego rozwoju. Chociaż autyzm nie jest uleczalny, istnieją różne terapie, które mogą pomóc osobom z autyzmem w nauce umiejętności społecznych i radzeniu sobie z objawami.
ASD często współwystępuje z innymi zaburzeniami, dlatego możemy rozpoznawać zaburzenie łącznie z: dobrze znanymi medycznymi lub genetycznymi zaburzeniami lub ekspozycją na znany czynnik środowiskowy, z innymi zaburzeniami neurorozwojowymi, psychicznymi lub behawioralnymi.
Oto kilka sygnałów na które powinnismy zwracać uwagę u dziecka:
- unikanie kontaktu wzrokowego, gestów, ekspresji twarzy, pozycji ciała w relacjach,
- ograniczone zainteresowanie kontaktem społecznym, np.niereagowanie na osoby przebywające w pobliżu lub próbujące nawiązać z pacjentem kontaktu
- brak zainteresowań typowych dla wieku, a często te wąskie, nietypowe, fascynacje czymś
- nie zrozumienie i nie potrafienie dostosowania zachowania do sytuacji
- problemy z porozumiewaniem się mową
- opór przed zmianą
- wrażenie braku empatii, brak zainteresowania innymi
- stereotypowe i powtarzalne zachowania, w tym proste motoryczne stereotypie (np. machanie rękoma), powtarzalne używanie przedmiotów (np. kręcenie kółkami samochodu) lub powtarzalną mowę
Diagnoza
Diagnoza w kierunku ASD może być przeprowadzona w każdym wieku. Najwcześniejsze rozpoznania są stawiane ok. 18-24m.ż. U młodszych dzieci diagnoza obarczona jest większym błędem. W czasie procesu diagnostycznego powinni uczestniczyć różni specjaliści, w tym: psychiatra dzieci i młodzieży ,psycholog, pedagog i/lub neurologopeda i/lub inny specjalista posiadający doświadczenie w diagnozowaniu pacjentów z ASD.
Proces diagnostyczny powinien obejmować:
- przeprowadzenie wywiadu z rodzicem/opiekunem
- obserwacja dziecka/nastolatka w sytuacjach swobodnych i zadaniowych
- informacje o funkcjonowaniu pacjenta w różnych środowiskach (w tym informacje ze szkoły, obserwacja na terenie szkoły, wykorzystanie materiału filmowego przygotowanego przez rodziców obrazujących codzienne funkcjonowanie pacjenta w różnych sytuacjach, w tym sytuacjach społecznych, w przypadku nastolatków może być wykorzystany „materiał audio”),
- u dzieci poniżej 5 r.ż. – diagnoza funkcjonalna, u dzieci ≥ 5 r.ż. – ocena poziomu rozwoju intelektualnego,
- podsumowanie i przekazanie informacji zwrotnych z przeprowadzonej diagnozy, przedstawienie dalszego postępowania – np. pokierowanie do miejsc prowadzących terapię, uzyskanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego; czynności te jako wynik wspólnej pracy zespołu (lekarz, psycholog, pedagog)
Leczenie opiera się na oddziaływaniach terapeutycznych, których celem jest poprawa funkcjonowania dziecka, a przez to: obniżenie nasilenia objawów osiowych, zwiększenie samodzielności pacjenta. Oddziaływania terapeutyczne uzależnione są od wieku dziecka, głębokości deficytów funkcjonowania, obejmują: psychoedukację rodziców, warsztaty dla rodziców, Treningi Umiejętności Społecznych (TUS), terapię logopedyczną (w zależności od potrzeb pacjenta), stymulację rozwoju w zakresie: funkcjonowania społecznego, komunikacji, rozwijania teorii umysłu, rozszerzania sposobów radzenia sobie ze stresem. Wspólnymi elementami modyfikacji behawioralnych i środowiskowych jest dostosowanie wymagań i przystosowanie otoczenia do możliwości dziecka.
Autyzm u dorosłych
Autyzm u dorosłych to ciągle niedoceniany i często niediagnozowany problem. Zwykle myśli się o autyzmie jako o zaburzeniu rozwoju dziecięcego, ale wiele osób z autyzmem może nie być zdiagnozowanych aż do dorosłości. Osoby dorosłe z autyzmem mogą mieć trudności w zakresie relacji społecznych, komunikacji, radzenia sobie z zmianami, a także mogą mieć ograniczone lub intensywne zainteresowania.
Wiele osób z autyzmem dorosłych zdobywa kwalifikacje, zdolności i doświadczenie zawodowe, ale może mieć trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi i w radzeniu sobie w zmieniającym się środowisku pracy. Mogą również potrzebować wsparcia w zarządzaniu codziennymi obowiązkami, takimi jak utrzymywanie czystości, gotowanie i planowanie.
Diagnoza autyzmu u dorosłych wymaga zwykle dokładnego wywiadu z pacjentem i jego rodziną, a także testów neuropsychologicznych. Terapia zachowawcza, terapia mowy i terapia sensoryczna są często stosowane u dorosłych z autyzmem, aby pomóc im radzić sobie z trudnościami w komunikacji, radzeniu sobie ze stresem i w nawiązywaniu kontaktów społecznych.
Polska na niebiesko i różowo
W Światowym Dniu Świadomości Autyzmu wiele budynków zostanie podświetlonych na niebiesko i różowo. To wyraz solidarności z osobami z autyzmem i ich rodzinami. Kolory te symbolizują fakt, że autyzm dotyka zarówno kobiet, jak i mężczyzn.
Celem akcji jest zwiększenie świadomości społecznej na temat autyzmu oraz zwrócenie uwagi na potrzebę większej empatii i tolerancji dla odmiennych możliwości i potrzeb osób ze spektrum autyzmu. Kampania przyczynia się również do kształtowania właściwych postaw prospołecznych oraz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.
Wg Światowej Organizacji Zdrowia ponad 400 tysięcy osób w Polsce jest w spektrum autyzmu.
