Demencja dotyka coraz więcej osób. Specjaliści i analitycy przypuszczają, że liczba chorych niemal potroi się do 2050 r. Wynika to z faktu, że żyjemy coraz dłużej. Rośnie też liczba seniorów, których w głównej mierze są na nią narażeni. W tym materiale zabraliśmy podstawowe pytania, które pojawiają się w internecie, by przybliżyć problem demencji starczej.
Czym jest choroba Alzheimera?
Jest to przewlekła, postępująca choroba centralnego układu nerwowego. Powoduje systematyczny zanik komórek nerwowych. Najczęściej ujawnia się po 65 rż, a ryzyko jej rośnie wraz z wiekiem. Obecnie ogólnie na demencję na świecie cierpi około 55 mln osób. Analitycy zakładają, że do 2050 r. liczba ta wzrośnie do 139 mln.
Jakie są pierwsze objawy Alzheimera?
Każdy pacjent jest inny i rozwój symptomów może przebiegać zupełnie inaczej u poszczególnych osób. Najczęściej pierwszym sygnałem alarmowym są kłopoty z pamięcią — zapominanie dat, nazwisk czy oczywistych faktów. Osoba chora zaczyna gubić się w znanych miejscach. Nie potrafi trafić do domu. Pojawiają się zaniki pamięci dotyczące wydarzeń z niedalekiej przeszłości. Spada koncentracja.
Czy każde problemy z pamięcią u osób starszych oznaczają chorobę Alzheimera?
Nie.
Wiele problemów związanych jest z przepracowaniem i ogólnym zmęczeniem. Wpływ na to może mieć także nadmierny i przewlekły stres, z którym zmaga się wiele osób starszych. Takim sytuacjom towarzyszy brak koncentracji, który wpływa na zdolności zapamiętywania.
Innym powodem problemów z pamięcią jest niedobór niektórych witamin np. z grupy B. Dlatego po pojawieniu się pierwszych objawów koniecznie należy zgłosić się do lekarza. Dokładne badanie jest jedyną drogą do właściwej diagnozy.
Czy każda demencja starcza to Alzheimer?
Nie. Jest to kolejny mit, który narósł nie tylko w Polsce, ale na całym świecie. Alzheimer jest najbardziej rozpowszechnioną formą zaburzeń otępiennych mózgu. Diagnozowany jest najczęściej, co wpływa na błędne stawianie znaku równości pomiędzy nim a demencją starczą. Tymczasem obok Alzheimera jej przyczynami są także otępienie z ciałami Lewy’ego, otępienie czołowo-skroniowe, a także zaburzenia naczyniowe.
Kiedy pojawiają się pierwsze objawy?
Jest to głównie choroba wieku dojrzałego, a ryzyko rośnie wraz z upływem lat. Pierwsze objawy pojawiają się najczęściej po 65 rż.
Jednak błędne jest przekonanie, że problem dotyczy tylko osób starszych. Czasami pierwsze symptomy widoczne są przed 60. urodzinam. W lutym 2023 r. naukowcy opublikowali pierwszy przypadek choroby Alzheimera u nastolatka. Jest nim 19-letni mieszkaniec Pekinu.
Jakie są przyczyny Alzheimera?
Naukowcy i badacze nadal nie określili bezpośrednich przyczyn zmian w centralnym układzie nerwowym. Odkryto natomiast, że istnieją czynniki ryzyka, które przyspieszają rozwój choroby. Wśród nich są korelaty biologiczne (wiek, genetyka) oraz środowiskowe (aktywność fizyczna, dieta, używki typu papierosy i alkohol, brak samorozwoju i edukacji w wieku dojrzałym, zanieczyszczenie powietrza).
Wszystkie do tej pory prowadzone badania mają charakter przekrojowy, czyli dotyczą sytuacji i wydarzeń u osób chorych w jednym punkcie na linii czasu. Brakuje natomiast badań podłużnych, w których wybrana grupa seniorów byłaby obserwowana w dłuższym okresie, co pozwoliłoby określić przebieg i rozwój choroby.
Wiadomo jednak, że genetyka ma niewielki wpływ na wystąpienie otępienia. Dotyczy zaledwie 1% przypadków.
Wydaje się więc, że znacznie ważniejsze są czynniki środowiskowe. To dobra wiadomość, gdyż oznacza, że modyfikacje nawyków mogą spowalniać pojawienie się objawów choroby i jej rozwój. Ten temat zajął wiele miejsca w programie Fundacji NWPM “Psychoedukacja osób starszych”, który realizowany będzie do końca 2023 r.
Czy choroba Alzheimera jest dziedziczna?
Ze względu na to, że czynniki genetyczne nie mają dużego wpływu na pojawienie się demencji, naukowcy zauważają także, że nie jest to choroba występująca rodzinnie. Do tej pory zanotowano niewiele przypadków, w którym demencja wywołana Alzheimerem występowała w kolejnych pokoleniach.
Czy farmakologiczne leczenie jest skuteczne?
Tak i nie…
Obecnie nie ma leku, który zapobiegłby powstaniu oraz rozwojowi choroby. Jednak trwają intensywne prace nad farmaceutykami, które spowolniłyby zmiany. Główną klasą takich związków są inhibitory cholinoesterazy.
W lipcu 2021 roku w Stanach Zjednoczonych zarejestrowano lek, który powoduje usunięcie blaszek amyloidowych będących przyczyną śmierci neuronów w mózgu osoby chorej.
Dlatego tak bardzo istotna jest wczesna diagnoza. Leczenie objawowe pozwala dłużej utrzymać samodzielność i funkcje życiowe. Ponadto daje czas, by wprowadzić nowe nawyki, które także przyczynią się do spowolnienia rozwoju zmian w centralnym układzie nerwowym.
Czy chorobie można zapobiec?
Niestety niewiele wiadomo o przyczynach powstania Alzheimera. Dlatego naukowcy nie są w stanie określić, jak jej przeciwdziałać i czy w ogóle jest to możliwe.
Należy pamiętać, że demencja nie jest zjawiskiem nowym. Jednak przez stulecia pogarszające się funkcje życiowe osób w podeszłym wieku traktowane były jako naturalny efekt procesu starzenia się organizmu. Dopiero na początku XX wieku (w 1906 r.) Alois Alzheimer przedstawił wyniki badań kory mózgowej zmarłych osób, które cierpiały na demencję.
Jednak środowisko naukowe zaczęło bliżej przyglądać się zmianom otępiennym wieku starczego dopiero w latach 80. ubiegłego stulecia. Miało to bezpośredni związek z wydłużającym się średnim wiekiem życia i rosnącą liczbą osób starszych.
Przez ostatnie 40 lat udało się im określić sam przebieg procesu, jednak nadal nie dotarli do źródła zmian.
Jakie nawyki warto wprowadzić, aby zminimalizować ryzyko szybkiego rozwoju Alzheimera?
Pamiętaj, że im wcześniej zaczniesz dbać o siebie, tym lepiej. Wcale nie musisz czekać do emerytury. Tym bardziej że zmiany nie są drastyczne i bardzo restrykcyjne.
Masz bowiem wpływ na to, jak się odżywiasz i jak spędzasz czas wolny.
Warto wprowadzić zmiany w sposobie żywienia. Redukcja tłuszczów trans, tłuszczów zwierzęcych, soli, cukru i używek znacznie wpływa na pracę mózgu. Wskazane są diety DASH lub MIND, które opierają się na szerokich grupach produktów, a nie na konkretnych przepisach. Daje to możliwość dopasowywania posiłków do własnych preferencji. Więcej na ten temat piszemy w materiale: Dieta dla seniorów — Jak jeść po 60?
Istotnym elementem jest także aktywność fizyczna. Siedzący tryb życia prowadzi nie tylko do problemów natury somatycznej — bólu kręgosłupa, głowy, spadku metabolizmu i obniżonej wydolności serca i płuc. Ma też istotny wpływ na pracę centralnego układu nerwowego. Niedotleniony mózg jest bardziej podatny do zmiany patologiczne. Aktywność osób po 60 również jest bezcennym elementem higieny codziennego życia. Ba — jest wręcz konieczna dla utrzymania sprawności intelektualnej. Badania wykazują, że regularne ćwiczenia mogą zmniejszyć ryzyko demencji i Alzheimera odpowiednio o 21% i 45%.
Inne nawyki, które warto pielęgnować to:
- znalezienie hobby — pasji, która nie pozwala się nudzić,
- ciągły rozwój intelektualny — nauka języków obcych, rozwiązywanie krzyżówek to doskonałe ćwiczenia mózgu,
- utrzymywanie relacji społecznych — znajomi, wspólne spędzanie czasu działa mobilizująco,
- utrzymywanie równowagi w życiu zawodowym i prywatnym,
- redukcja stresu — wprowadzenie technik relaksacyjnych i praca nad wprowadzeniem pozytywnego myślenia.
Psychoedukacja osób starszych — program Fundacji NWPM odpowiedź na nurtujące pytania na temat starości
„Psychoedukacji osób starszych” to program, który od grudnia 2022 r. wdraża Fundacja NWPM. W ramach przedsięwzięcia przygotowaliśmy szereg materiałów informacyjnych o zagrożeniach podeszłego wieku takich jak:
- demencja,
- choroba Alzheimera,
- choroba Parkinsona,
Pokazujemy, jak przeciwdziałać niektórym z nich. Uczymy jak rozpoznawać inne. Dostarczamy wiedzę, jakie są formy pomocy i wsparcia. Wierzymy bowiem, że głęboka świadomość seniorów, a także ich rodzin jest drogą do stworzenia idealnych warunków dla radosnej jesieni.
Zadanie dofinansowane z środków z budżetu Województwa Mazowieckiego. Trwać będzie do końca 2023 r.
