Statystyki są zatrważające. W 2021 r. Komenda Główna Policji zanotowała 1496 prób samobójczych dzieci i nastolatków. Od stycznia do października 2022 r. było to już 1715 przypadków. Chęć odebrania sobie życia jest jednym z ostatnich objawów depresji. Już wcześniej „wysyła” ona jednak sygnały, na które otoczenie powinno być wyczulone.
W dzisiejszym artykule:
- Depresja wśród dzieci i młodzieży — alarmujące statystyki
- Rodzaje depresji
- Przyczyny obniżonego nastroju u najmłodszych
- Objawy depresji u osób poniżej 18 rż.
- Program Fundacji NWPM — szybka diagnoza i realna pomoc
Depresja dzieci i młodzieży — statystyki
Dane są rozbieżne. Według analizy UNICEF z 2021 r. u 10,8% dzieci w wieku 10-17 lat w Polsce występowały różne formy zaburzeń psychicznych. Było to łącznie 409 tys. osób.
Tymczasem Narodowy Fundusz Zdrowia podaje znacznie większą liczbę — ok. 630 tys. młodych ludzi w 2021 r. wymagało specjalistycznej opieki psychiatrycznej i psychologicznej.
Raport Rzecznika Praw Dziecka opublikowany w listopadzie 2021 r. wskazuje, że kilkanaście procent dzieci na różnych stopniach edukacji czuje silne niezadowolenie z życia.
Rozbieżności te są wynikiem niepełnego rozpoznania problemu. Jeszcze w połowie ubiegłego stulecia uważano, że depresja nie dotyka młodych, gdyż nie są oni w pełni rozwinięci emocjonalnie. Pojęcie depresji młodzieńczej pojawiło się dopiero w 1966 r.
Co więcej, jej objawy można łatwo pomylić z nastoletnim buntem, ze zmianami hormonalnymi i emocjonalnymi.
Łatwo więc przeoczyć początek choroby.
Rodzaje depresji u dzieci
Depresja u młodych ludzi czasami przebiega inaczej niż u osób dorosłych właśnie ze względu na nierozwiniętą stronę emocjonalną.
Może mieć też różne formy. Jacek Bomba wyróżnia:
- depresję czystą — występuje tu spadek nastroju utrzymujący się dłuższy czas, towarzyszy mu obniżenie i spowolnienie zdolności ruchowych, a także lęk przed przyszłością;
- depresję z rezygnacją — do powyższych objawów dołącza także poczucie braku sensu i obniżenie wyników w nauce; osoby cierpiące na ten rodzaj zaburzenia najczęściej próbują odebrać sobie życie;
- depresję z niepokojem — dochodzi do wahań nastroju, pojawia się autodestrukcja i autoagresja;
- depresję hipochondryczną — obniżenie nastroju przejawia się w formie somatycznej.
Natomiast Antoni Kępiński dzieli chorobę na:
- apatyczno-abuliczną – brak umiejętności radzenia sobie w sytuacjach stresowych i rezygnacja z prób rozwiązywania problemów; młodzi ludzie tracą chęć do nauki, przestają dbać o wygląd;
- buntowniczą – wyrażanie sprzeciwu i gniewu wobec otoczenia, norm i wymagań im stawianych; czasem przybiera formę autoagresji i prób samobójczych;
- rezygnacyjną – nastolatki widzą swoją przyszłość jako nudną i przeciętną; charakteryzuje ich brak wiary w siebie i swoje możliwości;
- labilną – często pojawiają się krótkotrwałe epizody depresyjne, które wpływają na funkcjonowanie nastolatka.
Ten podział pokazuje, z jak zawiłym i wielopłaszczyznowym zjawiskiem mamy do czynienia.
Nie zawsze zaburzenie prowadzi do prób samobójczych, ale przyczynia się do wycofania młodego człowieka z życia społecznego, pełnej izolacji i osamotnienia. Przekłada się to później na dorosłe życie.
Dlatego konieczna jest interwencja.
Jak najszybsza.
Przyczyny depresji wśród dzieci i młodzieży
Lekarze zgodnie twierdzą, że trudno mówić o jednym czynniku wywołującym chorobę. Zdarzają się sytuacje traumatyczne np. rozwód rodziców, czy śmierć jednego z opiekunów, które mogą jej sprzyjać. Jednak zazwyczaj towarzyszy im szereg innych faktorów.
Wyróżniamy kilka płaszczyzn, których nieprawidłowe funkcjonowanie zwiększa zagrożenie depresją w młodym wieku.
- Czynniki biologiczne
Niektóre osoby są bardziej podatne genetycznie na zaburzenia psychiczne. Badania pokazują np. że ryzyko depresji u dziecka wzrasta aż o 50%, gdy choroba ta występowała u najbliższej osoby.
- Dysfunkcyjna rodzina
Większe ryzyko depresji młodzieńczej występuje, gdy:
- opiekun jest uzależniony od alkoholu lub środków psychotropowych,
- tylko jeden rodzic podejmuje się wychowania dziecka;
- występują zachowania agresywne i patologiczne ze strony dorosłych.
- Relacje w rodzinie
Zaburzenia psychiczne u dzieci występują częściej, gdy rodzice nie poświęcają im uwagi, przez co czują się odtrącone.
Tracą poczucie wartości. Nie umieją też rozmawiać z opiekunami o problemach.
Depresja rozwija się po cichu. W zakamarkach duszy, by dojść do słowa w ostatnim momencie.
- Relacje z otoczeniem
Nastolatkowie zazwyczaj odczuwają silną potrzebę akceptacji rówieśniczej. Jest ona często ważnym elementem kształtowania samooceny młodego człowieka. Gdy jej brakuje, nastolatek czuje się odrzucony.
Zamyka się w sobie.
Wycofuje się z życia społecznego.
Poczucie samotności i alienacji jest już prostą drogą do spadku nastroju, melancholii i utraty sensu życia.
- Predyspozycje indywidualne
Jak widzisz, ta choroba ma różny przebieg.
Czasem zaskakujący.
Są jednak sygnały alarmowe, które możesz wychwycić.
Przyjrzyj się im…
Objawy u osób poniżej 18 rż.
U kilkulatków objawy zaburzeń są mniej zróżnicowane. Skupiają się głównie na sferze somatycznej. Zły nastrój i lęki ujawniają się bólami brzucha lub głowy, a także spadkiem apetytu. Zauważyć można również potrzebę izolacji od rówieśników, dążenie do samotności i spędzania czasu w domu. Następuje spowolnienie psychoruchowe.
W przypadku młodzieży choroba ma zupełnie inny przebieg.
Jest bardziej złożona.
Niejasna.
Różnorodna.
Depresja u nastolatka — objawy
Co więc powinno zaniepokoić rodziców i nauczycieli starszych dzieci?
Jednym z głównych objawów jest nagła zmiana w zachowaniu. Dominuje smutek, melancholia i apatia.
Jednak nie tylko.
Zdarza się również, że spokojny dotychczas nastolatek, wykazuje drażliwość, arogancję i kłótliwość. Przejawia agresję do otoczenia, nie respektuje ograniczeń. Buntuje się.
Młodzi ludzie dotknięci chorobą często tracą zainteresowanie wszystkim, co je otacza. Przestają się uczyć, co skutkuje pogorszeniem w nauce. Porzucają także hobby. Tracą poczucie sensu w samorozwoju.
Wagary są niemal codziennością. Jest to efektem nie tylko obniżonego zainteresowania nauką, brakiem koncentracji i nieprzygotowaniem do zajęć. To także chęć uniknięcia bezpośrednich kontaktów z rówieśnikami.
U nastolatka cierpiącego na depresję zauważyć można bezsenność lub wzrost zapotrzebowania na sen. Często dochodzi do zachwiania rytmu dobowego.
Pojawia się krytyka swoich możliwości, wartości i wyglądu.
Pamiętajmy również, że depresja jest silnie skorelowana z uzależnieniami behawioralnymi takimi jak siecioholizm czy socjomania. Może do nich prowadzić lub też być ich efektem.
U chorych zauważyć można kłopoty z apetytem. Dzieci jedzą za mało lub — przeciwnie — dochodzi do napadów niekontrolowanego głodu. To z kolei wpędza je w poczucie winy i pogłębia niską samoocenę.
Depresja młodzieży i dzieci ma różne oblicza. Często nie kryją się oni za fasadą dobrego humoru i uśmiechu jak osoby dorosłe.
Jednak u nich także CHOROBY NIE WIDAĆ. Przyjmuje ona maskę buntu, zmian hormonalnych i budowania indywidualności.
Chcemy walczyć o dzieci i młodzież!
Dlatego…
Program Fundacji NWPM — szybka diagnoza i realna pomoc
Fundacja Nie Widać Po Mnie w partnerstwie z Centrum CBT realizuje „Program polityki zdrowotnej w zakresie profilaktyki zaburzeń depresyjnych dla dzieci i młodzieży z województwa mazowieckiego na lata 2022–2024”. Projekt finansowany jest ze środków Województwa Mazowieckiego.
Aby zgłosić dziecko do programu i odbyć bezpłatną wizytę diagnostyczną, prosimy o kontakt pod numerem 22-2128112 lub mailowo: [email protected]”
