Ponad połowa kuratoriów oświaty nie prowadzi żadnych działań z zakresu zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Przedstawiciele aż 5 z nich twierdzą, że taka aktywność nie należy do ich kompetencji. Tak wynika z kilkumiesięcznego badania przeprowadzonego przez Fundację GrowSpace i opublikowanego z okazji Dnia Dziecka. Tymczasem dobro najmłodszych powinno leżeć na sercu każdemu. Zwłaszcza w dobie, gdy psychicznie są oni w coraz gorszej kondycji.
W dzisiejszym artykule:
- Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży – statystyka
- Formy działań na rzecz zdrowia psychicznego nieletnich
- Samorządy i Fundacja NWPM w trosce o kondycję psychiczną najmłodszych
Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży – statystyka
Dane pochodzące z różnych źródeł są niepokojące.
UNICEF podaje najmniejszą liczbę dzieci cierpiących na różne formy zaburzenia psychicznego. Według raportu organizacji w Polsce zmaga się z nimi 10,8% nieletnich, czyli ok. 409 tys. nastolatków.
Natomiast Najwyższa Izba Kontroli wskazuje, że aż 630 tys. osób poniżej 18 rż. wymaga specjalistycznej opieki psychologicznej lub psychiatrycznej.
Statystyki telefonu zaufania dla dzieci i młodzieży – 116 111 z 2022 r. potwierdzają złą kondycję młodych ludzi. W ciągu 12 miesięcy ubiegłego roku konsultanci telefoniczni przeprowadzili blisko 53 tys. rozmów telefonicznych i odpowiedzieli na ponad 8 tys. wiadomości tekstowych.
Równie niepokojące są dane dotyczące zdarzeń suicydalnych wśród nieletnich. W 2022 r. miało miejsce ponad 2000 prób samobójczych osób poniżej 18 rż., z których ponad 150 zakończyła się zgonem.
Lista przyczyn depresji dzieci i młodzieży i innych zaburzeń psychicznych w tej grupie wiekowej jest długa. Z pewnością wpływ mają na to czynniki biologiczne. Jednak większą korelację wykazuje się pomiędzy chorobami a warunkami środowiskowymi. Dobre relacje z rodzicami i rówieśnikami są istotnymi faktorami pogłębiającego się złego stanu psychicznego młodych ludzi.
Warto w tym miejscu przytoczyć dane raportu UNICEF dotyczącego zjawiska bullying w szkołach. Z badań instytucji wynika, że w Polsce 48% uczniów w wieku 13-15 lat doświadczyło przemocy ze strony rówieśników.
Na złe statystyki wpływ ma także sama organizacja i kondycja pomocy psychologicznej i psychiatrycznej. Oddziały dziecięce w specjalistycznych szpitalach są przepełnione, a na konsultacje bezpłatne kolejka jest długa. To wpływa na czas, którego osoby z depresją lub zmagające się z innymi zaburzeniami często nie mają. Pozostają wizyty prywatne, które z kolei są poza możliwościami finansowymi niektórych rodziców.
NIK wskazuje również brak odpowiedniej pomocy psychologicznej w szkołach czy znikomą ilość ośrodków pomocy doraźnej.
W Fundacji NWPM całym sercem zgadzamy się ze stwierdzeniem NIK z panelu poświęconemu zdrowiu psychicznemu najmłodszych, które miało miejsce 1 czerwca 2023 r.:
“Za dużo tonących, za mało kół ratunkowych”.
Dlatego w walkę o dobro młodych ludzi powinni włączyć się wszyscy, którzy mają realny wpływ na ich życie.
Formy działań na rzecz zdrowia psychicznego nieletnich
Oczywiście zapewnienie odpowiedniej i szybkiej opieki psychiatrycznej i psychologicznej jest absolutną koniecznością. Zmiana organizacji systemu należy obecnie do działań priorytetowych.
Jednak ważna jest także profilaktyka zarówno młodych ludzi, jak i ich rodziców oraz nauczycieli. Większa świadomość zaburzeń psychicznych może prowadzić do diagnozy choroby na wcześniejszym jej etapie, gdy nie potrzebna jest jeszcze hospitalizacja czy farmakoterapia.
Głębsza wiedza to także możliwość uniknięcia przynajmniej części przyczyn takich jak bullying, wyobcowanie, izolacja i osamotnienie.
Świadomość oznacza też uwagę i czujność w stosunku do siebie i najbliższych.
Istotnym elementem profilaktyki jest więc psychoedukacja na poziomie szkolnym, która obejmowałaby m.in.:
- warsztaty dla dzieci i młodzieży dotyczące kwestii psychicznych i emocjonalnych,
- tworzenie dla dzieci bezpiecznych przestrzeni do dyskusji o ich problemach lub emocjonalnych rozterkach.
- rozmowy z dziećmi w zakresie zdrowia psychicznego oraz poruszanie z nimi zagadnień uzależnień behawioralnych,
- praktyczne warsztaty z nauczycielami i wychowawcami na temat objawów zaburzeń wśród ich podopiecznych, sygnałów alarmowych i sposobach postępowania;
- edukacja rodziców.
Część z tych działań można zainicjować z poziomu kuratoriów oświaty lub samorządów. Tak, jak zrobili to nasi Partnerzy.
Samorządy i Fundacja NWPM w trosce o kondycję psychiczną najmłodszych
Misją Fundacji NWPM jest właśnie profilaktyka poprzez psychoedukację. Niektóre samorządy zauważyły już ogromną potrzebę realnej troski i pomocy nieletnim w zakresie ich kondycji psychicznej. Z ich inicjatywy obecnie prowadzimy szeroki zakres działań w dwóch województwach.
Na Mazowszu wraz z centrum CBT wdrożyliśmy program pomocy “Depresja dzieci i młodzieży”, w ramach którego udzielamy szybkich, bezpłatnych konsultacji psychiatrycznych i psychologicznych dzieciom, młodzieży i dorosłym do 21 rż. W przypadku zauważenia problemu oferujemy także terapię. Program trwa od początku 2021 r. i finansowany jest ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego.
Natomiast wiosną tego roku Fundacja NWPM aktywnie włączyła się w program społeczny “Pozytywka” realizowany na terenie województwa lubuskiego i finansowany przez samorząd. Program trwa od 2021 r., jednak w tym roku władze silnie postawiły na psychoedukację dzieci wkraczających w wiek dojrzewania (z klas VI-VIII) oraz młodzieży ze szkół ponadpodstawowych. W ramach przedsięwzięcia przygotowane zostały materiały edukacyjne z zakresu depresji, stanów lękowych i innych zaburzeń psychicznych, a także z poruszające temat emocji i radzenia sobie z nimi, wartości i relacji rówieśniczych.
Przeprowadzone zostaną także warsztaty praktyczne z dziećmi w 41 placówkach na terenie województwa lubuskiego.
W czerwcu również rozpoczęliśmy publikację podcastów dla młodzieży “Przerwa na uczucia”, gdzie poruszamy też ważne tematy jak agresja, bullying, depresja i uzależnienia behawioralne wśród nastolatków.
Takie działania to istotna cegiełka w walce o dobro dzieci. Im więcej takich “kół ratunkowych”, tym więcej tonących uda nam się uratować.
