Seksualność — słowo, które w rodzicach budzi czasem lęk, nieśmiałość, ale zawsze zawstydzenie. U ich nastolatków tymczasem rodzi ciekawość, chęć poznania siebie, przekraczanie pewnych granic. Jednak dla obu stron nadal nie jest naturalną stroną ludzkiej natury. Tymczasem brak rozmów o seksualności tworzy z niej temat tabu. Zmusza nastolatków do poszukiwania informacji w niesprawdzonych źródłach — często mocno załamujących jej obraz. W tym artykule piszemy o tym, czym jest seksualność i jak rozmawiać o niej z dzieckiem, by uniknąć tworzenia tabu i przygotować go do wejścia w dorosłość.
W dzisiejszym wpisie:
- Seksualność to nie tylko akt fizyczny
- Skąd dzieci biorą informację o seksie i sferze intymnej?
- Czym jest tabu seksualne i jakie są jego konsekwencje?
- Jak rozmawiać z dziećmi o seksualności — wskazówki, porady na rozmowy z dzieckiem w każdym wieku
Seksualność to nie tylko akt fizyczny
Zarówno rodzice, jak i wchodzący dopiero w okres dojrzewania nastolatkowie postrzegają ją jako typową inicjację seksualną, a następnie utrzymywanie relacji intymnych z partnerem związku romantycznego.
Pojęcie to jest jednak znacznie szersze.
Seksualność dotyka bowiem nie tylko sfery fizycznej, ale także psychicznej, emocjonalnej, a w szerszym kontekście także kulturowo-społecznej.
Pięciowarstwowy model seksualności Seligmana definiuje życie erotyczne każdej jednostki jako komplementarną całość złożoną z pięciu sfer:
- tożsamości płciowej,
- orientacji seksualnej,
- preferencji seksualnych,
- ról płciowych,
- zachowań dotyczących realizacji potrzeby seksualnej.
Im niższa warstwa, tym bardziej wynika ona z uwarunkowań biologicznych, a im wyższa, tym jest ona bardziej podatna na czynniki kulturowe i psychospołeczne.
Amerykański psycholog przejrzyście obrazuje tym to, co składa się na tę skomplikowaną płaszczyznę naszego istnienia, jaką jest seksualność i życie erotyczne.
To ona determinuje, jak się czujemy we własnym ciele — czy płeć przypisana odpowiada tej psychicznej.
Określa też naszą orientację, wyjaśniając to, czy jesteśmy homoseksualni, biseksualni, heteroseksualni czy aseksualni (czyli nie pociąga nas żadna płeć). Warto zaznaczyć, że orientacja seksualna jest drugą warstwą w modelu Seligmana. Oznacza to, że w największym stopniu uzależniona jest od uwarunkowań biologicznych. Niewielki wpływ na nią mają natomiast czynniki społeczne czy kulturowe — wychowanie, wykształcenie. Jest nam niejako „przydzielona”, a odkrywamy ją właśnie w okresie dojrzewania. Może to też nastąpić później, jeśli społeczno-kulturowe elementy oraz wychowanie uznawały zachowania i pociąg np. do tej samej płci jako niestosowny oraz był on potępiany. Wówczas w młodym człowieku rodzi się konflikt wewnętrzny, który uniemożliwia lub utrudnia poznanie swojej prawdziwej orientacji.
Seksualność oznacza też postrzeganie roli płciowej w społeczeństwie.
Dopiero na samym końcu listy znajduje się realizacja potrzeb seksualnych. Jednak i ona nie ogranicza się do samego stosunku płciowego, ale także do umiejętności wchodzenia w kontakty interpersonalne i tworzenia ich charakteru.
Skąd dzieci biorą informację o seksie i sferze intymnej?
Rodzice nie umieją rozmawiać o seksie!
Nie umieli tego ich rodzice i tej umiejętności im nie przekazali.
To ciągnie się od setek lat.
Problem jednak tkwi w tym, że dzisiejsi nastolatkowie mają znacznie większe możliwości zdobycia informacji. Brakuje im jednak świadomości, by oddzielić te prawdziwe od tych absurdalnych.
Tylko dorośli mogą im wytłumaczyć, jak rzeczywiście wygląda erotyczna płaszczyzna naszego życia.
Tymczasem różne badania wskazują, że wiedzę o seksie od rodziców czerpie zaledwie 15% nastolatków. Dla zdecydowanej większości źródłem są równie niedoświadczeni rówieśnicy, a także internet i firmy erotyczne lub pornograficzne. Trudno w nich znaleźć wiarygodne informacje. Burzą one przede wszystkim obraz stosunków intymnych. Kształtują niewłaściwe zachowania i postawy. Budują nierealny obraz fizyczny płci i samych związków.
Każdy rodzic powinien więc zadbać, by to on miał na to wszystko wpływ.
Czym jest tabu seksualne — czy rozmawiać z dzieckiem o seksie?
Tabu seksualne pojawia się wtedy, gdy w rodzinie unika się tematów nie tylko dotyczących seksu jako aktu fizycznego, ale także wszelkich przejawów seksualności m.in. takich jak odpowiedzi na pytania: skąd się biorą dzieci, czym jest ciąża i czym różnią się dziewczynki od chłopców. W mniejszym lub większym stopniu występuje ono w wielu rodzinach.
Jego nasilenie zależy jednak od tego, jak silnie rodzice ograniczają dzieciom dostęp do wiedzy.
Często popełniają błąd już na początku edukacji kilkulatków, unikając neutralnych wyrażeń – „penis”, czy „pochwa”. Określeniami typu „siusiak” ograniczają rolę narządów intymnych, wprowadzając dziecko w błędne myślenie, które później samodzielnie będzie korygować.
Jak rozmawiać z dziećmi o seksualności — konsekwencje tabu seksualnego w rodzinie
Kojarzenie sfery erotycznej jako zakazanej niesie ze sobą implikacje nie tylko w okresie dziecięcym. Ma wpływ na pierwsze doświadczenia seksualne, a także na nasze postawy, interakcje i związki w dorosłym życiu.
Wśród całej listy konsekwencji tabu seksualnego w rodzinie wymienić możemy:
- brak umiejętności rozmowy o kwestiach intymnych nawet w sytuacjach obiektywnie neutralnych takich jak wizyta u lekarza (ginekologa, urologa);
- prowadzi do tworzenia zdrobnień lub określeń wulgarnych dla genitaliów, co zakłóca obraz samej fizyczności i płaszczyzny erotycznej; może to prowadzić do nieodpowiednich zachowań w okresie dorastania, gdy młody człowiek boryka się z pierwszymi napięciami seksualnymi;
- poczucie winy, które pojawia się w nastolatkach przy pierwszych napięciach i doświadczeniach seksualnych, jest wynikiem wychowania w modelu rygorystycznym, gdzie usuwano wszelkie treści o tym charakterze(łącznie z pocałunkiem rodziców); w okresie dojrzewania reakcje erotyczne pozostają niezrozumiałe i rodzą konflikt;
- poszukiwanie odpowiedzi i informacji na własną rękę, co może kształtować fałszywy obraz intymnej płaszczyzny interakcji;
- zbyt wczesne rozpoczynanie współżycia seksualnego powodowane np. chęcią przełamania tabu lub przekroczenia rodzicielskiej granicy, a także ciekawością tego, co zakazane.
Jak rozmawiać z dziećmi o seksualności — wskazówki, porady na rozmowy z dzieckiem w każdym wieku
Pierwsze zainteresowanie seksualnością pojawia się już między 3 a 7 rokiem życia. Dzieci są wówczas bardzo ciekawskie. Zadają mnóstwo pytań, w tym także takie, skąd wzięły się na świecie i dlaczego mamusia różni się od tatusia.
To normalne.
Jak się zachować?
Poniżej kilka cennych wskazówek.
- Nie kłam! Oczywiście dopasuj treść wypowiedzi do etapu rozwoju Twojego dziecka. Do kilkulatków możesz mówić dość ogólnikowo. Jednak zawsze zgodnie z prawdą.
- Nie używaj zdrobnień. Podczas kąpieli nawet już dwulatka, kiedy uczysz go wyrazów typu głowa, ręka, noga, używaj dla części intymnych określeń neutralnych typu — penis i pochwa. Dzięki temu dziecko uzna je za naturalne.
- Dawkuj wiedzę powoli. Dostosowuj ją do dziecka i jego pytań. Nie bój się tłumaczyć mu zagadnień typu heteroseksualizm czy homoseksualizm, kładąc nacisk, że orientacja seksualna jest różna i jest sprawą naturalną i indywidualną. Ułatwisz mu tym samym akceptację innych, a przede wszystkim poszukiwanie własnej identyfikacji seksualnej.
- Bądź przykładem. Dzieci uczą się przez obserwację. Dlatego nawet przy kilkulatkach nie unikaj czułych gestów w stosunku do żony/małżonka/partnera. Przytulenie czy delikatny pocałunek pozwalają zrozumieć, że to sprawy normalne, a jednocześnie kształtują w nieletnich pojęcie zdrowych relacji opartych na szacunku, zrozumieniu i miłości.
- Rozmawiaj. Bądź gotowy/a do rozmowy zawsze, gdy dziecko Cię o to poprosi.
- Inicjuj rozmowy. Koniecznie wykorzystaj do tego sytuacje niecodzienne, a związane z seksualnością takie jak pojawienie się pierwszej menstruacji u dziewcząt, czy zmiana głosu u chłopców.
- Wybierz odpowiedniego rodzica. Przyjmuje się, że chłopcom sprawy intymne lepiej wytłumaczą ojcowie, dziewczynkom matki. Jeśli to możliwe trzymajcie się tej zasady.
- Sięgnij do literatury. Nie wiesz, jak rozmawiać z dzieckiem w różnym wieku o seksualności? Na półkach znajdziesz poradniki na ten temat. Zanim więc usiądziesz z nim, poczytaj. Dzięki temu rozmowa będzie wartościowa, a Ty nie przekażesz tych informacji, które na jego etapie rozwoju są zbyt skomplikowane i niewłaściwe.
Te rozmowy z dziećmi to nie tylko przygotowanie dziecka do kontaktów intymnych z drugim człowiekiem. Nie mogą się ograniczać do antykoncepcji i ostrożności. Mają dać nastolatkom umiejętność odkrywania siebie, własnej seksualności w sposób zdrowy i bezpieczny. Przygotują także do nawiązywania bezpiecznych relacji w życiu dorosłym.
Warto się przełamać i przerwać to wielowiekowe milczenie.
