Uzależnienie od benzodiazepin stało się poważnym problemem. Łatwo dostępne, przepisywane niemal jak tabletki na ból gardła i dające efekt rozluźnienia wydają się przeciętnemu pacjentowi idealnym rozwiązaniem na stres, stany lękowe i bezsenność. Pozwalają się uspokoić, przespać noc, a leki o krótkim czasie działania wprowadzają w stan euforii już po 20-30 minutach. Gdzie kryje się zagrożenie?
Uzależnienie zazwyczaj występuje już w ciągu 2-4 tygodni regularnego stosowania, a jego konsekwencją są liczne zaburzenia somatyczne i psychiczne, z fobią społeczną i depresją włącznie. Czym są i jak działają leki psychotropowe.
W dalszej części artykułu:
Czym są benzodiazepiny?
Pod tą nazwą kryje się szeroka grupa leków psychotropowych, które działają na ośrodkowy układ nerwowy poprzez potęgowanie przekaźnictwa w neuronach GABA-ergicznych. Powodują również wzrost stężenia dopaminy, która stymuluje układ nagrody, czyli obszar mózgu odpowiedzialny za odczuwanie przyjemności i motywacji. W tej grupie wyróżniamy leki o krótkim, średnim i długim uwalnianiu. Największy potencjał uzależniający mają leki z pierwszej grupy, ponieważ ich euforyczne działanie odczuwane jest już po 20–30 minutach od zażycia.
Pod jaką nazwą kryją się benzodiazepiny?
Najpopularniejszy z nich to xanax, a także klonazepam, diazepam i klorazepat. Na liście mamy też alprazolam, bromazepam, lorazepam, oksazepam, temazepam, chlordiazepoksyd, medazepam, nitrazepam.
Jak działają benzodiazepiny na sferę psychiczną?
Przyjmowanie benzodiazepin ma wpływ zarówno na sferę psychiczną jak i somatyczną. W aspekcie somatycznym prowadzą do rozluźnienia mięśni szkieletowych, minimalizują intensywność drgawek. Dlatego czasem wspomagają leczenie epilepsji. Jednak nawet wówczas przepisywane są jedynie doraźnie.
Natomiast w sferze psychicznej wykazują działanie głównie przeciwlękowe, uspokajające i silnie nasenne.
W świecie, w którym żyjemy w ciągłym biegu, pod presją czasu i z licznymi obowiązkami na głowie, a techniki redukcji stresu są dla nas niewystarczająco znane lub niechętnie praktykowane, łatwiej sięgnąć po taką tabletkę, która rozwiązuje większość problemów…chociaż na chwilę.
Kiedy benzodiazepiny są wskazane?
Benzodiazepiny to leki, które wykazują korzystny wpływ gdy stosowanie ich jest krótkotrwałe.
Prof. Adam Wichniak, Członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, którego mamy zaszczyt mieć także w radzie naukowej Fundacji Nie Widać Po Mnie w wywiadzie dla “Na Temat” – To są leki powszechnie przepisywane przy różnych trudnych sytuacjach życiowych. Najbardziej typową sytuacją jest stres w życiu związany z jakąś sytuacją osobistą, zawodową, edukacyjną, finansową. Drugi częsty obszar to różnego rodzaju nagłe problemy zdrowotne albo pacjenta, albo jego najbliższych, czyli wszelkiego rodzaju złe informacje i sytuacje powodujące stres, lęk i napięcie psychiczne, co prowadzi do problemów ze snem. I takie użycie leków jest zasadne. I dobrze, że te leki są dostępne, ponieważ są one adresowane właśnie do osób, które mają krótkotrwałe problemy ze snem, zaburzenia lękowe i trzeba im szybko pomóc do czasu, aż problemy miną lub dostaną się do lekarza psychiatry albo psychologa. Na szczęście większość trudności, jakie mamy w życiu, ma charakter krótkotrwały.
Zachęcamy do przeczytania całości wywiadu.
Uzależnienie od benzodiazepin: W czym leży problem?
Niestety w obliczu ciągłego stresu, na który jesteśmy narażeni, benzodiazepiny stają się “tabletką szczęścia”. Przestają być przyjmowane doraźnie, a ich stosowanie wydłuża się do kilku tygodni, a nawet kilku miesięcy.
Łatwy dostęp sprzyja temu procesowi. Mimo że są to leki psychotropowe, receptę na nie może wystawić także lekarz POZ. Wprawdzie istnieje wskazanie, że może on zrobić to po wcześniejszym skierowaniu do lekarza psychiatry, jednak nie jest to praktyką powszechną.
Co więcej, wiedza o skutkach ubocznych długiego przyjmowania leków jest niewielka, a uzależnienie rozwija się po cichu, chociaż niezwykle szybko. Występuje ono już po 2-4 tygodniach regularnego stosowania.
Problem stanowi także nielegalna sprzedaż benzodiazepin, zwłaszcza o krótkim działaniu wśród młodych ludzi np. na imprezach czy w szkołach.
Uzależnienie od benzodiazepin w Polsce: Ile osób przyjmuje leki nasenne i uspokajające?
Obecnie nie ma jednoznacznych danych na temat rozpowszechnienia uzależnienia od benzodiazepin. Problem uzależnienia od benzodiazepin stał się mniej zauważalny w obliczu narastających problemów związanych z alkoholizmem oraz pojawienia się niebezpiecznych narkotyków i dopalaczy, które są szczególnie powszechne wśród młodych ludzi.
Niektórzy specjaliści podają, że w skali europejskiej aż 10% seniorów przyjmuje benzodiazepiny dłużej niż 6 miesięcy. Badanie przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych pokazało, że ponad 12% dorosłych Amerykanów corocznie sięga po tę grupę leków, a 17% ich nadużywa. [1].
Główny Inspektorat Farmaceutyczny w Polsce podaje, że w 2021 r. wykupiliśmy 344 709 opakowań xanaxu i 1 278 337 clonazepamu [2]. Starsze dane NFZ podają, że w latach 2009-2011 benzodiazepiny były jedną z najczęstszych przyczyn zgłoszonych zatruć. Znajdowały się na trzecim miejscu, tuż za alkoholem i tlenkiem węgla, stanowiąc ponad 4% przypadków.
Uzależnienie od benzodiazepin – objawy
Początki są niemal niezauważalne. Pierwszym sygnałem alarmowym jest wzrost tolerancji na lek, czyli brak efektu po przyjęciu wskazanej dawki. Konsekwencją w przypadku nieświadomego pacjenta jest przyjmowanie coraz większej ilości tabletek. Pojawiają się zachowania charakterystyczne, takie jak np. drżenie rąk, irytacja, gdy brakuje w szafce odpowiedniego zapasu tabletek.
W przypadku dłużej trwającego uzależnienia efekty widać zarówno na polu somatycznym, jak i psychicznym. czy emocjonalnym.
Może pojawiać się nadmierna senność lub — wręcz przeciwnie — nadpobudliwość. Towarzyszy im rozdrażnienie, irytacja, zachowania agresywne, konfliktowość, niestabilność emocjonalna, albo też zobojętnienie. Benzodiazepiny mogą także prowadzić do napadów lęku, powstania fobii społecznych, a także depresji obarczonej ryzykiem zachowań suicydalnych. Jednocześnie samo przyjmowanie leków psychotropowych może przyczyniać się do nasilenia myśli samobójczych.
Benzodiazepiny prowadzą także do deficytów pamięci, problemów z koncentracją, a także do obniżenia libido i problemów na polu seksualnym.
W sferze somatycznej efektem nadużywania leków psychotropowych jest drżenie rąk, spowolnienie psychoruchowe, zaburzenie równowagi i koordynacji. To prowadzi do częstych upadków. Pojawiać się może oczopląs, bóle głowy, zaburzenia akomodacji, problemy ze strony układu trawiennego.
Częstym objawem zarówno nadużywania jak i uzależnienia są także halucynacje i omamy.
Nagłe odstawienie czy powolna redukcja dawek: Jak leczyć uzależnienie od leków psychotropowych?
Sposób leczenia zależy od wielu czynników, takich jak m.in.:
- stopień uzależnienia,
- rodzaj leków,
- długość przyjmowania benzodiazepin,
- predyspozycje i cechy indywidualne pacjenta.
Zazwyczaj stosuje się stopniową redukcję dawek do całkowitego odstawienia. To może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Jest to forma szczególnie wskazana przy uzależnieniu od leków krótkotrwałych. Ich nagłe odstawienie może wywołać silne objawy w postaci halucynacji, omamów, koszmarów sennych, a także wzmocnienia agresji i zachowań niebezpiecznych.
Czasem uzależnienie od benzodiazepin wymaga hospitalizacji w ośrodkach uzależnień. Trwa ona zazwyczaj 56 dni. [3]
Leczenie uzależnienia powinno zawsze odbywać się pod kontrolą i z konsultacją lekarza psychiatry.
Źródła:
- Maust DT, Lin LA, Blow FC. Benzodiazepine Use and Misuse Among Adults in the United States. Psychiatr Serv. 2019 Feb 1;70(2):97-106. doi: 10.1176/appi.ps.201800321. Epub 2018 Dec 17. PMID: 30554562; PMCID: PMC6358464.
- https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,28404720,nieznosna-lekkosc-bytu-z-zycia-na-xanaxie-wyrywa-cie-dopiero.html
- Pęksa JW, Dembe K. Leczenie uzależnienia od leków nasennych i uspokajających w podstawowej opiece zdrowotnej — współpraca lekarzy i psychologów. Psychoterapia . 2020;195(4):37-48. doi:10.12740/PT/127511.
