Program realizowany w ramach: “Edukacja zdrowotna dla dzieci i młodzieży oraz ich rodziców/opiekunów w zakresie profilaktyki uzależnień i zapobiegania skutkom zdrowotnym wynikającym z uzależnień”
Pierwszy raz po alkohol dzieci sięgają średnio w wieku 12-16 lat [1]. Po swój pierwszy papieros zapala ok. 3% nieletnich do 13 roku życia, a e-papierosa aż 11% w tej grupie wiekowej [2]. Wśród nastolatków rośnie też uzależnienie od substancji psychoaktywnych typu marihuana, amfetamina czy metamfetamina. Czynników jest wiele, a jedną z przyczyn jest nadal stosunkowo niewielka świadomość dzieci i nastolatków dotycząca ryzyka, procesu powstawania uzależnienia oraz jego konsekwencji. Nie bez znaczenia jest także brak wiedzy rodziców o tym, jak rozpoznać objawy. Fundacja Nie Widać Po Mnie rozpoczyna program: “Nie!Zależni – Psychoedukacja dzieci i ich rodziców w kierunku przeciwdziałania uzależnieniom”, którym chcemy zmienić tę sytuację.
W tym artykule:
- Alarmujące statystyki uzależnień dzieci i nastolatków
- Nie tylko alkohol, papierosy i narkotyki: Czym jest uzależnienie behawioralne?
- O programie: Nie!Zależni – Psychoedukacja dzieci i ich rodziców w kierunku przeciwdziałania uzależnieniom
Alarmujące statystyki uzależnień dzieci i nastolatków
W 2019 r. przeprowadzono szerokie badanie wśród studentów europejskich dotyczące ich postaw i doświadczeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych w okresie nastoletnim. Wzięło w nim udział również ponad 2200 młodych Polaków. Na jego podstawie powstał Raport ESPAD, który dostarcza alarmujących danych.
- 79% uczniów podstawówek i szkół średnich przynajmniej raz w roku spożywała alkohol,
- 41% nastolatków paliło papierosy przynajmniej raz w życiu,
- 17% europejskich nastolatków przynajmniej raz w życiu zażywało nielegalnych narkotyków, np. konopii indyjskich, metamfetaminy.
Czynniki społeczne i indywidualne w dużym stopniu przyczyniają się do tej sytuacji. Jednak nie możemy ignorować także istotnego problemu, jakim jest dostępność substancji psychoaktywnych. Aż 80% studentów europejskich przyznało, że w wieku nastoletnim nie miało problemów z zakupem alkoholu, 60% bez ograniczeń mogło zdobyć papierosy, a łatwą dostępność do konopii indyjskich zadeklarowało 32% badanych w Raporcie ESPAD [2].
Nie tylko alkohol, papierosy i narkotyki: Czym jest uzależnienie behawioralne?
Jednak tuż za rogiem czeka kolejne zagrożenie…uzależnienie od czynności. Wśród nastolatków jego ryzyko jest wyjątkowo duże, co wynika z ogólnej zmiany kultury komunikacji i rzeczywistości, w której żyje młodzież. Zgodnie z Klasyfikacją Chorób i Uzależnień ICD-10 za jednostkę chorobową uznaje się jedynie hazard. Pozostałe zjawiska są jeszcze w fazie badań, jednak specjaliści mają już szereg dowodów na powstawanie innych niebezpiecznych zachowań.
Co może uzależniać?
Właściwie każda czynność, która stymuluje układ nagrody w mózgu. Nastolatkowie najczęściej wpadają w sidła:
- fonoholizmu – czyli uzależnienia od telefonu (współczynnik osób wysokosfomizowanych w grupie wiekowej 15-19 lat wynosi aż 28%, a średniosfomizowanych to aż 66% )[3]
- siecioholizmu,
- social mediów,
- internetu,
- gier online i gier wideo.
Pojawia się też hazard, a także uzależnienie od jedzenia lub też niejedzenia, a coraz częściej również od nauki.
Alarmujące jest to, że zjawisko uzależnienia behawioralnego dotyczy coraz młodszych dzieci. Zgodnie z niektórymi, polskimi badaniami aż 4% kilkulatków w wieku przedszkolnym wykazuje już symptomy niebezpiecznego korzystania z urządzeń cyfrowych.
Wpływ na zwiększenie ryzyka wystąpienia uzależnień ma też duża akceptacja społeczna. Telefon, komputer, internet uznawane są za narzędzia do nauki, zdobywania wiedzy i informacji, ale też stały się formą komunikacji z rówieśnikami i coraz częściej zastępują kontakty w świecie realnym.
O programie: Nie!Zależni – Psychoedukacja dzieci i ich rodziców w kierunku przeciwdziałania uzależnieniom
W kontekście dostępności do używek i akceptacji społecznej nie tylko uzależnień behawioralnych, ale także spożywania substancji, takich jak alkohol i papierosy to właśnie profilaktyka z narzędziem w postaci psychoedukacji wydaje się być jedną z najwłaściwszych dróg przeciwdziałania uzależnieniom wśród osób poniżej 18 roku życia. Większa świadomość na temat samego schematu powstawania uzależnienia, jego źródeł i konsekwencji pozwala budować właściwe postawy zarówno wśród dzieci, jak i ich najbliższego otoczenia.
Świadomość rodziców jest kluczowa w rozpoznawaniu nietypowych zachowań dzieci, wczesnych etapów uzależnienia lub spożycia substancji psychoaktywnych. Niezbędna jest też wiedza, jak umiejętnie rozmawiać wówczas z podopiecznym, by nie wywołać fali buntu, irytacji i agresji. Dostarczamy ją właśnie w programie: Nie!Zależni – Psychoedukacja dzieci i ich rodziców w kierunku przeciwdziałania uzależnieniom w ramach.
Do kogo skierowany jest program?
Materiały edukacyjne przygotowane w ramach realizacji tej inicjatywy skierowane są do:
- dzieci i młodzieży,
- ich rodziców i opiekunów.
Cele programu:
Nadrzędnym celem programu: Nie!Zależni – Psychoedukacja dzieci i ich rodziców w kierunku przeciwdziałania uzależnieniom jest zwiększenie poziomu wiedzy na temat uzależnień wśród dzieci, młodzieży oraz ich rodziców i opiekunów.
Cele szczegółowe, które chcemy osiągnąć, to:
- zwiększenie kompetencji i wiedzy rodziców/opiekunów w zakresie rozpoznawania zmian w procesach emocjonalnych i sposobie myślenia dzieci i młodzieży na temat szkodliwości zażywania substancji psychoaktywnych oraz uzależnień behawioralnych
- opracowanie materiałów edukacyjnych w formie ebooków dla dzieci i młodzieży
- przygotowanie materiałów edukacyjnych w formie podcastów
- opracowanie materiałów edukacyjnych w formie ebooków dla rodziców
Planujemy również warsztaty dla dzieci i młodzieży oraz spotkania warsztatowe dla ich opiekunów (nauczycieli i rodziców). Wszystko pod czujnym okiem i przy zaangażowaniu specjalistów w dziedzinie uzależnień osób poniżej 18 roku życia.
Program trwać będzie do 15 grudnia 2025 r.
Zadanie dofinansowane ze środków z budżetu Województwa Mazowieckiego.
Źródła:
- https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/czy-twoj-nastolatek-ma-problem-z-alkoholem
- https://data.espad.org/alcohol-use/
- Raport FOMO 2022: Polacy a lęk przed odłączeniem, Warszwa, 2022 https://fomo.wdib.uw.edu.pl/2023/01/24/fomo-2022-polacy-a-lek-przed-odlaczeniem-raport-z-iv-edycji-badan/
